Kamuoyunda uzun süredir beklenen "10. Yargı Paketi", Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Adalet Komisyonu'nda yoğun geçen 15,5 saatlik görüşmelerin ardından kabul edildi. Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, icra, noterlik, ceza ve infaz usullerinden internet yayınlarına kadar birçok alanda önemli düzenlemeler getiriyor.
Yargılamada parasal sınırlara yeni yaklaşım
Teklifle birlikte, Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararları doğrultusunda İcra ve İflas Kanunu ile İdari Yargılama Usulü Kanunu'nda köklü değişiklikler yapılıyor. Artık istinaf ve temyiz başvurularında davanın açıldığı veya şikayetin yapıldığı tarihteki parasal sınırlar esas alınacak. Bu düzenleme, hukuki süreçlerdeki parasal eşiklerin daha güncel ve adil bir şekilde belirlenmesini hedefliyor. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda da benzer bir yaklaşım benimsenerek, senetle ispat zorunluluğu ve istinaf/temyiz parasal sınırlarında hukuki işlemin veya davanın açıldığı tarih esas alınacak.
Noterlere disiplin cezalarında revizyon
Noterlik Kanunu'nda da Anayasa Mahkemesi kararına uygun olarak önemli değişikliklere gidiliyor. Noterlerin görevlerine aykırı hal ve hareketleri için disiplin cezaları daha net bir şekilde tanımlanıyor. Uyarma, kınama, para cezası, geçici işten çıkarma ve meslekten çıkarma gibi cezaları gerektiren fiiller ayrı ayrı belirtiliyor. Ayrıca, bir noter hakkında disiplin cezası kesinleştikten sonra 5 yıl içinde yeni bir fiil işlemesi durumunda, bir derece daha ağır ceza uygulanabilecek. Ancak, ilk kez disiplin cezası alan ve sicili olumlu olan noterlere, meslekten çıkarma dışındaki durumlarda bir derece hafif ceza verilebilecek. Disiplin soruşturması ve ceza verme yetkisinde de zamanaşımı süreleri güncelleniyor.
Türk Ceza Kanunu'nda ağırlaştırılmış cezalar
Paket, kamuoyunun hassasiyetle takip ettiği Türk Ceza Kanunu'nda da ciddi artışlar öngörüyor:
- Suça Teşebbüs ve Kasten Yaralamada Artış: Suça teşebbüs hallerinde ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezaları yerine verilecek süreli hapis cezalarının alt ve üst sınırları yükseltiliyor. Kasten yaralama suçlarında da hapis cezaları artırılıyor; alt sınır 1 yıldan 1 yıl 6 aya çıkarılıyor. Özellikle kadına karşı işlenen bu suçlarda cezanın alt sınırı 6 aydan 9 aya yükseltilerek mağdurların korunması pekiştiriliyor.
- Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralamada Cezalar Yükseliyor: Kasten yaralama fiilinin mağdurun duyularında veya organlarında kalıcı hasara, konuşma zorluğuna, yüze sabit ize, yaşamsal tehlikeye veya gebe kadına karşı işlenip çocuğun vaktinden önce doğmasına neden olması gibi durumlarda verilecek cezaların alt sınırları 3 yıldan 4 yıla, kemik kırılması veya çıkığına neden olan durumlarda ise 5 yıldan 6 yıla çıkarılıyor. Daha ağır sonuçlar, örneğin iyileşme olanağı bulunmayan hastalık, bitkisel hayat veya ölüm gibi durumlarda da cezaların alt ve üst sınırları belirgin şekilde yükseltiliyor. Örneğin, kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelirse ceza 10 yıldan 14 yıla kadar olacak.
- Tehdit Suçuyla Etkin Mücadele: Tehdit suçuyla daha etkili mücadele amacıyla, malvarlığına yönelik tehditlerde şikayet üzerine verilecek hapis cezasının alt sınırı 2 ay olarak belirleniyor. Tehdidin silahla, kişinin kimliğini gizleyerek, birden fazla kişi tarafından veya suç örgütlerinin gücünden yararlanılarak işlenmesi halinde hapis cezasının üst sınırı 5 yıldan 7 yıla çıkarılıyor. Ses ve gaz fişeği atabilen silahlar da "genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması" suçunun kapsamına alınarak bu tür eylemlere 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.
- Trafik Güvenliğine ve Çocuk Hükümlülere Yeni Bakış Açısı: Paket, trafik güvenliğini tehlikeye sokanlara yönelik cezaları da artırıyor. Kara, deniz, hava veya demiryolu ulaşım araçlarını tehlikeli bir şekilde sevk ve idare edenlere verilecek hapis cezasının alt sınırı 3 aydan 4 aya, alkollü veya uyuşturucu etkisi altında araç kullananlara ise 3 aydan 6 aya yükseltiliyor. "Ulaşım araçlarının hareketinin engellenmesi, kaçırılması veya alıkonulması" suçuyla ilgili de yeni düzenlemeler getirilerek, bu fiilleri işleyenlere hapis cezası öngörülüyor.
Çocuk ceza infaz kurumları tanımına çocuk hükümlülerin de dahil edilmesiyle, çocuk eğitimevlerine ayrılma süreçleri ve koşulları yeniden düzenleniyor. Kasıtlı suçlardan 3 yıl veya daha az, taksirli suçlardan 5 yıl veya daha az hapis cezası alan çocuk hükümlüler doğrudan çocuk eğitimevlerine alınacak. Firar eden veya disiplin suçu işleyen çocuklar, İdare ve Gözlem Kurulu kararıyla tekrar kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilebilecek.
Özel infaz düzenlemeleri ve denetimli serbestlikte genişleme
Teklifle birlikte özel infaz hükümlerinin kapsamı genişletilerek, özellikle 80 yaşını bitirmiş hükümlüler için konutta infaz imkanı getiriliyor. Kasten işlenen suçlarda toplam 3 yıl, taksirli suçlarda (taksirle öldürme hariç) 5 yıl veya daha az süreli hapis cezaları için hafta sonu veya gece infaz imkanı tanınıyor. Kadın, çocuk veya 65 yaş ve üzeri hükümlülerin belirli koşullarda cezalarını konutta çekmesine olanak sağlanıyor. Ağır hastalık veya engellilik nedeniyle hayatını ceza infaz kurumu koşullarında tek başına idame ettiremeyen ve toplum güvenliği için tehlike oluşturmayan hükümlülerin de cezaları konutta infaz edilebilecek.
İkinci defa tekerrür hükümleri uygulanan hükümlülere koşullu salıverilme imkanı tanınarak, süreli hapis cezaları için koşullu salıverilme oranı dörtte üç olarak uygulanacak. Bu durum, iyi halli hükümlülerin denetimli serbestlikten daha fazla yararlanmasının önünü açıyor.
İnternet yayınlarına yeni düzenlemeler ve HSK'da değişiklik
Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararı doğrultusunda İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun'da da değişikliklere gidiliyor. "İçeriğin yayından çıkarılması" tanımı "içeriğin internet ortamından çıkarılması" olarak değiştirilirken, kişilik hakları ihlallerinde sulh ceza hakimliklerinin 24 saat içinde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verebileceği belirtiliyor. Aşırı durumlarda, tüm siteye erişim engeli getirilebilecek. Karara uymayan sosyal ağ sağlayıcılara kademeli olarak bant genişliği daraltma cezaları uygulanabilecek.
Son olarak, Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) Kanunu'nda yapılan değişiklikle, yüksek mahkeme üyeliğinden seçilen Kurul üyelerinin görev süreleri sonunda geldikleri görevlere dönmelerine ilişkin düzenlemeler yapılıyor. Adli ve idari yargıdan seçilen üyelerin de Yargıtay veya Danıştay üyeliğine dönüşleri kolaylaştırılıyor.
