Son Mühür/ Beste Temel- Çevre Mühendisi Yakup Ateş'in açıklamalarına göre, Türkiye, "Sıfır Atık Yönetmeliği" ve "Türkiye Çevre Ajansı"nın kurulmasıyla atık yönetiminde önemli bir dönüşüm yaşıyor. Bu kapsamda, atıkların yaklaşık %50'sini oluşturan geri dönüştürülebilir malzemelerin ekonomiye kazandırılması hedefleniyor. Türkiye Çevre Ajansı'nın öncülüğünde hayata geçirilen depozito yönetim sistemi, ilk olarak Sakarya'da pilot uygulama olarak başlatıldı ve İzmir, Konya, Erzurum, Gaziantep, Samsun ve Mersin gibi büyükşehirlere yayılıyor.
Sıfır atık vizyonu ve yasal altyapı
Günlük yaşamda farkında olmadan çöpe attığımız cam, kağıt-karton, plastik ve metal gibi geri dönüştürülebilir atıklar, çevre mühendisi Yakup Ateş'in de belirttiği gibi büyük bir potansiyel taşıyor. Bu potansiyeli değerlendirmek amacıyla, 12 Temmuz 2019 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan "Sıfır Atık Yönetmeliği" ile ambalaj atık yönetimi stratejik bir çerçeveye oturtuldu. Bu yönetmelik, tüm kamu ve özel kuruluşları "Sıfır Atık Belgesi" almaya zorunlu tutarken, atık yönetim süreçlerinde belirli kriterlere sahip geçici depolama alanlarının oluşturulmasını şart koşuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2022 verileri, belediyelerde kişi başına düşen günlük ortalama atık miktarının 1,03 kg olduğunu ve bu miktarın yaklaşık yarısının geri dönüştürülebilir nitelikte olduğunu gösteriyor. Bu durum, ambalaj atıklarının geri dönüşüm sürecine vatandaş katılımını artırmaya yönelik çalışmalara duyulan ihtiyacı ortaya koydu.
Türkiye çevre ajansı ve depozito yönetim sistemi
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın çevre stratejileri doğrultusunda, 4 Aralık 2020 tarihinde kurulan "Türkiye Çevre Ajansı" bu dönüşümün lokomotifi konumunda. Ajansın temel görevleri arasında depozito yönetim sistemini kurmak, işletmek, ilgili tarafların sisteme dahil olmasını sağlamak ve depozito bedellerini yönetmek bulunuyor.
Bu doğrultuda Türkiye Çevre Ajansı, ilk adım olarak cam veya plastik ürün kullanan tüm içecek üreticilerine yönelik "Depozito Yönetim Sistemi"ni devreye aldı. Artık depozitolu ürünler, özel bir logo ve barkod sistemiyle piyasaya sunuluyor.
Pilot uygulama Sakarya'da başladı, 7 Büyükşehir sırada
Depozito İade Sistemi (DSYS), Türkiye'de ilk olarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından pilot il olarak seçilen Sakarya'da hayata geçirildi. Bu sistemin uygulanması için "DOA" adı verilen depozito iade makineleri kurulmaya başlandı. Vatandaşlar, su, soda, kola gibi içeceklerin cam, plastik ve alüminyum şişelerini bu makinelere iade ederek teşvik bedeli alabilecekler. İadeler, Türkiye Çevre Ajansı'nın DOA uygulaması üzerinden veya uygulama kullanmayanlar için özel kartlar aracılığıyla gerçekleştirilecek. Vatandaşlar, aktif iade noktalarını DOA uygulaması üzerinden kolayca öğrenebilecekler.
Sakarya'nın ardından sisteme dahil edilecek diğer büyükşehirler ise İzmir, Konya, Erzurum, Gaziantep, Samsun ve Mersin olarak belirlendi. Bu illerdeki büyük ve zincir mağazalardan belirli oranlarda otomatik iade noktaları oluşturulması istenirken, Sıfır Atık Yönetmeliği esasları kapsamında mahalli idareler ile bina ve yerleşkelerin sorumluluk alanlarında da Türkiye Çevre Ajansı onayıyla iade noktaları kurulması için iş birliği yapılması talep edildi.
Geleceğe yönelik beklentiler: Döngüsel ekonomiye katkı
Çevre Mühendisi Yakup Ateş'in vurguladığı gibi, bu sistemin hayata geçirilmesiyle:
7 büyükşehirde etkin geri dönüşüm ve geri kazanım için iade noktaları kurulacak.
Belediyelerle iş birliği içinde depozito iade makinelerinin yerleri belirlenip güvenlik önlemleri alınacak.
Vatandaşların teşviklerle sürece aktif katılımı sağlanacak.
Ülkemizin döngüsel ekonomisine önemli katkılar sunulacak.
Yakup Ateş, süreçle ilgili bazı çekinceler olsa da, geri dönüştürülebilir atıklardan ikincil hammadde üreterek değer yaratılacak bir sürecin parçası olmaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Açıklamasını, Mustafa Kemal Atatürk'ün "Çevreyi Korumak Aklın Gereğidir!" sözüyle tamamlayan Ateş, doğaya ve dünyaya duyduğu saygı ve minnetle bu adımların başarıya ulaşmasını temenni etti.
