Gündüz öğrenen, karar veren ve yorulan beyniniz, gece boyunca kendini temizlemeye koyuluyor. Bunu sağlayan ise çoğu kişinin adını bile duymadığı glimfatik sistem. Medicana Sağlık Grubu Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Hasan Armağan Uysal, bu sistemin özellikle Alzheimer ve Parkinson gibi nörodejeneratif hastalıklarla doğrudan bağlantılı olabileceğini söylüyor.
Uykuda Başlayan Temizlik
Doç. Dr. Uysal, “Gün içinde beyin, nöronların çalışması sonucu protein atıkları ve toksik maddeler üretir. Eğer bu maddeler zamanında temizlenmezse ciddi sorunlara yol açabilir. Glimfatik sistem, tam da bu noktada devreye giriyor” diyor.
Bu sistem, özellikle derin uyku evresinde, yani uykuya daldıktan sonraki ilk saatlerde aktifleşiyor. Beyin hücreleri küçülüyor, aralarındaki boşluklar genişliyor ve beyin omurilik sıvısı bu alanlara akarak toksinleri süpürüyor.
Uyku: Temizliğin Anahtarı
Doç. Dr. Uysal’a göre derin ve kesintisiz uyku, glimfatik sistemin etkili çalışabilmesi için kritik. "Düzensiz uyku, bu sistemi adeta devre dışı bırakır. Bu nedenle ekranlardan uzak durmak, aynı saatte uyumak ve kafeini sınırlamak gerekir" diyor.
Sistemin sağlıklı işlemesi için önerilen alışkanlıklar şunlar:
-
Düzenli uyku saatleri
-
Başın hafif yukarıda olduğu uyku pozisyonları
-
Egzersiz ve yürüyüş
-
Antioksidan açısından zengin beslenme
-
Stres yönetimi
Glimfatik Sistem ve Nörolojik Hastalıklar
Bu sistemin zayıflamasıyla birlikte beta-amiloid (Alzheimer) ve alfa-sinüklein (Parkinson) gibi toksik proteinlerin beyinde biriktiği düşünülüyor. Doç. Dr. Uysal, “Bu proteinlerin temizlenememesi, bu hastalıkların temel nedenlerinden biri olabilir” diyerek glimfatik sistemin önemine dikkat çekiyor.
Ayrıca, sistemin yaşla birlikte yavaşladığı ve bunun da yaşlılıkta görülen hafıza sorunlarıyla bağlantılı olabileceği vurgulanıyor.
Glimfatik Sistem Nasıl Görüntüleniyor?
Yeni MR teknikleri sayesinde artık insan beynindeki glimfatik sistem doğrudan gözlemlenebiliyor. Diffüzyon tensör görüntüleme (DTI) gibi yöntemler, bu sistemin işleyişine dair net veriler sunmaya başladı.
“Belki gelecekte ‘glimfatik check-up’ diye bir kavram da hayatımıza girecek. Ancak bugün için elimizdeki en güçlü silah kaliteli uykudur” diyor Doç. Dr. Uysal.
