Son Mühür / Yiğit Uzun - Küresel ekonominin yönünü etkileyecek nitelikte bir adım atan ABD ve Çin, son dönemde tırmanan ticaret ve teknoloji gerilimlerini hafifletme konusunda uzlaştı. Beyaz Saray, Çin’in nadir toprak metallerine yönelik ihracat kısıtlamalarını fiilen askıya aldığını ve ABD’li teknoloji şirketlerini hedef alan soruşturmaları sonlandıracağını duyurdu.
Beyaz Saray Sözcüsü tarafından yapılan açıklamada, Pekin yönetiminin stratejik mineraller üzerindeki ihracat kontrollerini “yeniden gözden geçirme” kararı aldığı ve bunun Washington–Pekin hattında yürütülen üst düzey temasların bir sonucu olduğu belirtildi.
Sözcü, “Bu gelişme küresel tedarik zincirlerinin istikrarına katkı sağlayacak ve piyasalarda öngörülebilirliği artıracak” ifadesini kullandı.
Stratejik minerallerde yeni dönem
Nadir toprak elementlerinin dünya arzının yaklaşık yüzde 70’ini karşılayan Çin, bu hammaddelerin ihracatına yönelik kısıtlamaları gevşetme kararı aldı. Elektrikli araçlardan savunma sanayiine, yenilenebilir enerji ekipmanlarından yarı iletkenlere kadar pek çok alanda kullanılan bu metaller, son dönemde Pekin’in Batı’ya karşı en önemli ekonomik kozlarından biri haline gelmişti.
Yeni karara göre Çin, ihracat izin süreçlerini sadeleştirerek mevcut denetimleri fiilen durduracak. Uzmanlar, bu adımın ABD’li üreticiler için kritik minerallere erişimdeki belirsizlikleri azaltacağını belirtiyor.
Çip savaşında yumuşama sinyali
Beyaz Saray açıklamasında, Çin’in ABD merkezli teknoloji şirketlerine yönelik yürüttüğü soruşturmaları sonlandırdığı da vurgulandı. Çin’in son aylarda bazı Amerikan firmalarını “ulusal güvenlik” gerekçesiyle incelemeye alması, küresel çip sektöründe tedirginlik yaratmıştı.
Yetkililer, bu kararın iki ülke arasındaki teknoloji diyaloğunun yeniden işler hale geldiğini gösterdiğini, bunun da karşılıklı güvenin tesisi açısından önemli bir sinyal olduğunu ifade ediyor.
Diplomasi trafiği sonuç verdi
ABD Ticaret Bakanı’nın geçtiğimiz ay Pekin’de yaptığı temasların ardından iki taraf “adil ve rekabetçi ticaret ortamı” taahhüdünde bulunmuştu. Şimdi açıklanan kararların bu görüşmelerin somut bir sonucu olduğu değerlendiriliyor.
Beyaz Saray kaynakları, “Ticaretin siyasallaştırılmasının her iki tarafa da zarar vereceği artık daha iyi anlaşılıyor” yorumunda bulundu.
Küresel piyasalarda temkinli iyimserlik
Kararın ardından Asya borsalarında teknoloji hisseleri yükselirken, ABD’de de yarı iletken üreticilerinin hisselerinde artış yaşandı. Analistler, kısa vadede tedarik zincirlerindeki baskının hafifleyeceğini, ancak iki ülke arasındaki stratejik rekabetin süreceğini belirtiyor.
Washington merkezli düşünce kuruluşlarından bir uzmana göre, “Bu adım ekonomik rasyonaliteyle atılmış geçici bir ateşkes niteliğinde. Çin üretim zincirlerinde istikrarı korumak isterken, ABD seçim sürecinde küresel kriz riskini azaltmak istiyor.”
Trump–Şi görüşmesiyle gelen uzlaşma
Cumartesi günü yapılan resmi açıklamanın, ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Jinping arasında gerçekleştirilen ekonomik uzlaşmanın ardından gelmesi dikkat çekti. Bu görüşme, Trump’ın ikinci başkanlık dönemindeki ilk yüz yüze zirve olarak diplomasi tarihine geçti.
Anlaşmaya göre Çin, nadir toprak elementleri, galyum, germanyum, antimon ve grafit ihracatında genel lisans sistemine geçecek. Buna karşılık ABD, Trump döneminde uygulamaya konulan bazı gümrük tarifelerini bir yıl süreyle askıya alacak ve Kasım ayında devreye girmesi planlanan yüzde 100’lük yeni tarifeleri durduracak.
Tarım ve enerji ticaretinde denge arayışı
Uzlaşmanın dikkat çeken bir diğer bölümü tarım ürünleri ve enerji bileşenlerine yönelik oldu. ABD, Çin’in kimyasal bileşenlerinden fentanil üzerindeki vergiyi yüzde 20’den yüzde 10’a düşürürken, Pekin de Amerikan soya fasulyesi ve diğer tarım ürünlerine yönelik kısıtlamaları kaldırdı.
ABD Tarım Bakanlığı verilerine göre Çin, bu yıl 12 milyon ton, önümüzdeki üç yılda ise her yıl en az 25 milyon ton soya fasulyesi satın almayı taahhüt etti.
Başkan Trump, anlaşmanın ardından yaptığı açıklamada, “Bu süreç iki ülke arasında güven ve şeffaflığa dayalı yeni bir ekonomik dönemin başlangıcı” dedi.
Temkinli iyimserlik hâkim
Uzmanlar, anlaşmayı ABD–Çin ilişkilerinde yeni bir denge arayışının işareti olarak görüyor. Ticaret savaşlarının ardından iki ülkenin karşılıklı bağımlılığın farkına vararak daha sürdürülebilir bir iş birliği modeli aradığı belirtiliyor.
Buna rağmen, stratejik rekabetin sona erdiğini söylemek için erken. Analistlere göre bu uzlaşma, küresel ekonomiye kısa vadeli bir nefes aldırsa da kalıcı istikrar için enerji, teknoloji ve güvenlik alanlarında daha derin adımlar gerekiyor.
