Ekonomi dünyasında yenilikçiliğin önemi son yıllarda daha fazla öne çıkıyor. Hem büyüme teorileri hem de teknoloji temelli gelişmeler, ülkelerin ekonomik performansını yeniden tanımlıyor. 2025 Nobel Ekonomi Ödülü de özellikle inovasyon ve “yaratıcı yıkım” kavramlarını odak noktası olarak seçen çalışmalara verildi.
Bu çerçevede, Joel Mokyr’in adı, ekonomik kalkınmada bilgi üretiminin ve bilimsel ilerlemenin etkisini analiz eden çalışmalarıyla öne çıkıyor. Mokyr, yaptığı bilimsel araştırmalar ve kalıcı eserleriyle yalnızca yakın dönemin değil, son yüzyılların ekonomik tarihine damga vurdu. Özellikle Batı’da yaşanan teknolojik dönüşüm ve sanayi devrimi üzerine yaptığı detaylı analizler, onu Nobel yolunda önemli bir isim haline getirdi.
Joel Mokyr kimdir?
Joel Mokyr, 26 Temmuz 1946’da Hollanda’nın Leiden kentinde dünyaya geldi. Holokost’tan kurtulan bir Yahudi ailenin çocuğu olan Mokyr, babasını kaybettikten sonra annesiyle birlikte İsrail’in Hayfa kentinde büyüdü. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarından itibaren tarih ve ekonomi disiplinleriyle ilgilendi. Kudüs İbrani Üniversitesi’nde ekonomi ve tarih okudu, ardından Yale Üniversitesi’nde lisansüstü eğitim aldı. Doktora tezinde 19. yüzyıl Avrupa’sında sanayi gelişimi ve teknolojik değişimlerin ekonomik yapıya etkilerini inceledi. Mokyr, Northwestern Üniversitesi’nde ekonomi ve tarih profesörü olarak görev yapıyor. Ayrıca, Tel Aviv Üniversitesi’nde misafir akademisyen olarak dersler veriyor.
Akademik kariyeri ve eserleri
Joel Mokyr’in akademik kariyerinde özellikle ekonomik büyümenin tarihi, inovasyonun toplumsal temelleri ve bilgi ekonomisinin evrimi gibi başlıklar öne çıkıyor. “The Lever of Riches” adlı kitabında teknolojik yeniliklerin Batı’nın yükselişinde nasıl kritik bir rol oynadığını ayrıntılı şekilde analiz etti. “The Gifts of Athena” isimli çalışmasında ise bilimsel bilginin ve düşünce sistemlerinin ekonomik kalkınmadaki merkeziliğini vurguladı. Princeton University Press tarafından yayımlanan “Economic History of the Western World” serisinin 1993’ten bu yana editörlüğünü üstlendi.
Nobel Ödülüne uzanan süreç
2025 yılında Nobel Ekonomi Ödülü, inovatif büyüme teorileri ve yaratıcı yıkım kavramlarını merkeze alan çalışmalarından dolayı Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt arasında paylaştırıldı. Mokyr; ekonomik teorileri tarihsel veri analiziyle birleştirerek Nobel Komitesi tarafından yenilikçi bir paradigma geliştiren bilim insanı olarak tanımlandı. Sanayi Devrimi’nden günümüze teknoloji ve bilginin, ekonomik gelişmenin itici gücü olduğunu savunan görüşleriyle örnek gösterildi.
Teknik ve istatistiksel detaylar
Joel Mokyr’in çalışmaları, veriye dayalı ekonomik analizlerin öncülerinden biri olarak kabul ediliyor. Yayımladığı eserler, özellikle inovasyon ve bilgi akışlarının ekonomik performansa etkisi, büyümenin salt sermaye birikimiyle değil, fikir ve bilgi üretimiyle gerçekleştiğini gösteriyor. Mokyr, kariyeri boyunca Cliometric Society, Economic History Association ve European Economic Association gibi kurumlarca onurlandırıldı. Editörlük yaptığı yayın ve makaleleriyle, yeni nesil ekonomi tarihçiliğine kuramsal ve teknik derinlik kazandırdı.
Joel Mokyr, 2025 yılı itibarıyla 79 yaşında ve ekonomik büyüme ile inovasyon konusuna getirdiği özgün yaklaşımlar sayesinde Nobel ödülünün yanı sıra, akademik çevrelerin ve ekonomik araştırmaların ilgi odağı olmaya devam ediyor.
