Son Mühür/Merve Turan- Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 13 Eylül 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan düzenleme ile 1 Temmuz 2023’ten itibaren asansörlerde kabin iç kapısı zorunlu hale getirildi. Güvenlik amacıyla yürürlüğe giren uygulama, özellikle eski ve dar kabinli asansörlerin bulunduğu binalarda erişilebilirlik sorunlarını beraberinde getirdi.
Eski binalarda fiili erişim engeli
Türkiye’deki konut stokunun önemli bir bölümünü oluşturan eski binalarda, küçük asansör kabinlerine sonradan eklenen iç kapı sistemleri, tekerlekli sandalye ve akülü sandalye kullanıcılarının asansörü kullanmasını zorlaştırıyor. Uygulamanın hayata geçirilmesiyle birlikte, uzun süredir aynı konutta yaşayan bazı engelli bireylerin evlerinden çıkmakta güçlük yaşadığı belirtiliyor.
“Güvenlik” gerekçesi tartışılıyor
Engelli bireyler ve sivil toplum temsilcileri, erişimi ortadan kaldıran bir uygulamanın güvenlik gerekçesiyle savunulamayacağını ifade ediyor. Asansörlerin engelli yurttaşlar için bir konfor unsuru değil; eğitim, istihdam, sağlık ve sosyal yaşama katılımın temel araçlarından biri olduğu vurgulanıyor.
Katılım olmadan hazırlanan düzenleme eleştiriliyor
Düzenlemenin hazırlanma sürecinde engelli bireylerin ve ilgili örgütlerin görüşlerine başvurulmadığı, saha uygulamalarının yeterince değerlendirilmediği yönünde eleştiriler dile getiriliyor. Mevcut konut gerçekliğinin dikkate alınmamasının, sosyal devlet ilkesiyle bağdaşmadığı görüşü öne çıkıyor.
Hukuki çerçeveye dikkat çekildi
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve taraf olunan Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi, kamusal düzenlemelerde erişilebilirliği bir yükümlülük olarak tanımlıyor. Erişimi fiilen ortadan kaldıran uygulamaların dolaylı ayrımcılık oluşturabileceği belirtiliyor.
DEVA Partisi’nden yönetmeliğe yönelik çözüm önerileri
DEVA Partisi İzmir İl Başkanı Aybar Uygur ile İl Başkan Yardımcısı ve geçmiş dönem Türkiye Sakatlar Derneği İzmir Şube Başkanı İlknur Peder, güvenlik ve erişilebilirliğin karşı karşıya getirilmemesi gerektiğini ifade etti. Sorunun yönetmelik anlayışından kaynaklandığını belirten Uygur ve Peder, çözümün mümkün olduğunu vurguladı.
Öne çıkan öneriler
Eski binalar ve küçük kabinli asansörler için erişilebilirlik esaslı istisnalar getirilmesi,
Periyodik kontrollerde erişilebilirliğin güvenlik kadar bağlayıcı bir kriter haline gelmesi,
Engelli örgütlerinin dahil olduğu ortak bir teknik kurul oluşturulması,
Tek tip uygulamalar yerine sensörlü kapılar gibi alternatif güvenlik çözümlerinin kabul edilmesi,
Denetimlerin cezalandırıcı değil, çözüm odaklı yürütülmesi önerileri paylaşıldı.
“Erişilemeyen bina yasaklı alan anlamına gelir”
Yapılan açıklamada, erişilebilir olmayan her binanın engelli bireyler için fiilen yasaklı alan haline geldiği ifade edilerek, hiçbir düzenlemenin engelli yurttaşları evlerinde kalmaya zorlayamayacağı vurgulandı. Yönetmeliğin, erişilebilirlik temelinde yeniden ele alınması çağrısı yapıldı.
