Kültür ve Turizm Bakanlığı Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, 22 Ekim 2025 tarih ve 761 sayılı kararıyla, Aydın’ın Sultanhisar ilçesi Atça Mahallesi Su Depoları Mevkii’nde (456 ada, 2-10 parseller) tespit edilen arkeolojik buluntular nedeniyle 2.821 metrekarelik alanı I. Derece Arkeolojik Sit olarak tescilledi. Denizli Müze Müdürlüğü’nün teknik raporları, kurul uzmanlarının 27 Haziran ve 29 Temmuz 2025 tarihli yerinde incelemeleriyle desteklenen karar, bölgedeki imar ve yapılaşma planlarını kökten değiştirdi.
Kurul, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile 05.11.1999 tarih ve 658 sayılı İlke Kararı çerçevesinde, alanın “korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı” statüsünde tapuya şerh düşülmesine hükmetti. Karar, 60 gün içinde Koruma Yüksek Kurulu’na itiraz edilebilecek.
Sondaj kazılarında gün yüzüne çıkan binlerce yıllık izler
Sultanhisar Belediyesi’nin 1/1000 ölçekli imar planı revizyonu talebi üzerine başlatılan sondaj çalışmaları, bölgenin tarihî derinliğini gözler önüne serdi. Özellikle 456 ada 2 parselde yoğunlaşan buluntular, arkeolojik açıdan kritik öneme sahip.
Kurul raporunda şu bulgular detaylıca yer aldı:
· Moloz taş örgülü duvar kalıntıları, çatı kiremiti parçaları ve pişmiş toprak seramikler, Roma-Bizans dönemine işaret ediyor.
· Toplam 2.821 metrekarelik alanın yaklaşık yüzde 70’i I. Derece Arkeolojik Sit, geri kalanı ise III. Derece Arkeolojik Sit olarak sınıflandırıldı.
· EK-1’de sunulan 1/1000 ölçekli vaziyet planında, sit sınırları kırmızı hatla belirginleştirildi; 456 ada 2 parselde 2.821 metrekarelik, 3 parselde 1.539 metrekarelik, 4 parselde 1.115 metrekare olmak üzere toplam 10 parsel etkilendi.
· EK-3 fotoğraflarda ise sahada çekilen siyah-beyaz görüntüler, moloz taş yığınları, seramik kırıkları ve kaya örneklerini belgeledi.
Kurul, Denizli Müze Müdürlüğü’nün 05.08.2025 tarihli raporuna dayanarak, alanın bilimsel kazı dışında herhangi bir müdahaleye kapalı olduğunu vurguladı.
Yapılaşma tamamen durduruldu: Tarım sınırlı, madencilik imkânsız
Kararın en dikkat çekici sonucu, I. Derece Arkeolojik Sit alanında her türlü inşaat faaliyetinin kesin olarak yasaklanması oldu. Kurul, şu esasları bağlayıcı kıldı:
· Kesin yasaklar: Konut, sanayi tesisi, enerji santrali, yol yapımı, altyapı kazısı gibi tüm yapılaşma faaliyetleri durduruldu. Bilimsel amaçlı kazılar dışında hiçbir müdahale izne tabi değil.
· Tarım kısıtlamaları: Mevsimlik tarım mevcut haliyle sürdürülebilir; ancak yeni tarım alanı açılamaz, ağaç dikimi veya sökümü kurul iznine bağlı. Toprak tesviyesi, malzeme dökümü ve arazi düzenlemesi yasak.
· III. Derece Sit koşulları: İnşaat öncesi Denizli Müze Müdürlüğü denetiminde sondaj kazısı zorunlu. Kültür varlığı tespit edilirse çalışma derhal durdurulacak.
· İmar planı reddi: Sultanhisar Belediyesi’nin 1/1000 ölçekli revizyon talebi, “koruma amaçlı imar planı hazırlanması zorunluluğu” gerekçesiyle uygun bulunmadı.
· Tapu işlemi: Sit sınırları, Tapu Sicil Müdürlüğü’ne bildirilerek parsel kayıtlarına “I. ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı” şerhi düşülecek.
Kurul, izinsiz müdahalelerde 2863 sayılı Kanun’un 65. maddesi uyarınca adli ve idari yaptırımlar uygulanacağını hatırlattı. Karar, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Aydın’ın arkeolojik zenginliğine yeni bir halka ekleyen bu tescil, Ege Bölgesi’nde koruma-kalkınma dengesi tartışmalarını da yeniden gündeme taşıdı. Su Depoları Mevkii, bundan böyle bilimsel araştırmalara açık, geleceğe miras bir tarihî alan olarak korunacak.
