Son Mühür- Türk su ürünleri sektörü, özellikle Türk somonu ile uluslararası arenada hızla yükselen bir değer haline geliyor. Son yıllarda üretimi ve ihracatı ivme kazanan Türk somonunda, 2035 yılına kadar yıllık ihracat gelirinin 1 milyar doların üzerine çıkarılması hedefleniyor. Türkiye Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçı Birlikleri Sektör Kurulu Başkanı Sinan Kızıltan, Temmuz ayında tamamlanan hasatların yıl sonuna kadar taze ve dondurulmuş olarak tamamen satılacağını öngördüklerini belirterek, "Türk somonu ihracatı 2025 yılı sonunda 500 milyon doları aşacak. En geç 2035 yılına kadar 1 milyar doların üzerinde bir Türk somonu geliri olacak Türkiye'nin" açıklamasında bulundu.
Lider Levrek, rekortmen Türk somonu
Ege Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller İhracatçıları Birliği'nin Ocak-Haziran 2025 verilerine göre, Türkiye'nin su ürünleri ihracatı bu yılın ilk yarısında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4'lük bir artışla 974 milyon dolara ulaştı. Miktar bazında ise yüzde 13'lük bir düşüşle 132 bin 500 ton ihracat gerçekleşti.
Sektörün ihracat lideri konumunda halen levrek bulunuyor; yılın ilk yarısında yüzde 10 artışla 303 milyon dolarlık ihracat kaydedildi. Onu yüzde 8 artışla 273,7 milyon dolarlık çipura ihracatı takip etti. Ancak bu dönemin asıl parlayanı, yüzde 17'lik artışla 217 milyon dolarlık döviz girdisi sağlayan Türk somonu oldu. Bu performansıyla Türk somonu, 2025 yılının ilk yarısında sektörün ihracat artış rekortmeni unvanını kazandı. Türk somonunu 65 milyon dolarla alabalık, 18,5 milyon dolarla orkinos ve 12,7 milyon dolarla kaya levreği izledi. Yılın ilk yarısında 78 farklı ülkeye Türk su ürünleri gönderilirken, Rusya Federasyonu ilk sırada yer almayı sürdürdü; Rusya'yı İtalya, Hollanda, Yunanistan ve İngiltere takip etti.
Fiyat artışları ve katma değerli ürünlerin etkisi
Sinan Kızıltan, sektörün ihracat performansını değerlendirirken, tonajdaki gerilemeye rağmen ortalama fiyatların yüzde 20 artmasıyla döviz girdisinin yükselmeye devam ettiğini belirtti. Kızıltan, ihracat fiyatlarındaki bu artışta, rakip ülkelerdeki üretimin gerilemesi ve Türk su ürünleri sektörünün katma değeri yüksek, işlenmiş ürünlere yoğunlaşmasının etkili olduğunu dile getirdi. Sektörün 2025 yıl sonu için hedeflediği 2 milyar dolarlık ihracat rakamına ulaşılacağına inandıklarını da sözlerine ekledi.
Türkiye'de yaklaşık 2000 balık çiftliği bulunduğunu ve binlerce ailenin geçimini bu sektörden sağladığını belirten Kızıltan, sektörün sürdürülebilirliği için gösterilen çabalara dikkat çekti. Akdeniz balıklarının lezzetlerinin dünya çapında giderek daha fazla talep gördüğüne de işaret etti.
Karadeniz'in yükselen yıldızı
Tarım ve Orman Bakanlığı'nın sektöre verdiği desteklerin ihracat performansında büyük rol oynadığını ifade eden Kızıltan, özellikle yatırımcıların önünün açılması ve yeni potansiyel alanların üretime tahsis edilmesinin geleceğe daha güvenle bakılmasını sağladığını vurguladı. Kızıltan, "Şu anda Ege'de yeni potansiyel alanlar açılmıyor. Dolayısıyla buradaki üreticilerimiz iklim değişikliğinden, havaların ısınmasından dolayı bir takım levrek üretimini Karadeniz'e kaydırıyorlar. Karadeniz'de hala büyük bir potansiyel olduğunu düşünüyoruz" diyerek, üretim kaymalarına dikkat çekti.
Karadeniz'in Türkiye'nin su ürünleri ihracatına katkısının hızla arttığını ve bu yükselişte Türk somonunun önemli bir etkisi olduğunu belirten Kızıltan, 2019 yılında sadece 29 milyon dolar olan Türk somonu ihracatının, geçen yıl yaklaşık 17 kat artarak 498 milyon dolara ulaştığını hatırlattı. Sinop, Samsun, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin'de sahil bandında kurulan çiftliklerde yılın ilk yarısında 32 bin ton Türk somonu üretildiğini aktardı. Kızıltan, "Türk somonunda hasatlar Temmuz ayında bitti. Bu balığın ve dondurulmuş olan ürünlerin yıl sonuna kadar tamamının satılacağını öngörüyoruz. Bunun da yaklaşık 500-600 milyon dolar Karadeniz'deki üreticilerimize ihracat geliri olarak yansıyacağını öngörüyoruz" dedi.
Türk somonunun aslında alabalığın tuzlu suda yetiştirilmesiyle elde edilen bir tür olduğunu açıklayan Kızıltan, bu balığın 400 gramdan sonra Karadeniz'e indirilerek 3-4 kiloya kadar büyütüldüğünü ifade etti. Pazar imkanlarının geniş olduğunu ve balığın fileto veya işlenmiş ürün olarak birçok yeni pazara ulaşacağını öngördüklerini belirten Kızıltan, Karadeniz'deki yatırımlarla 2032 veya en geç 2035 yılına kadar 1 milyar doların üzerinde bir Türk somonu geliri hedeflendiğini yineledi. Yılın ilk yarısında toplam 217 milyon dolarlık Türk somonu ihracatının yaklaşık 151 milyon dolarlık kısmının Rusya Federasyonu'na yapıldığını, bu ülkeyi Belarus ve Japonya'nın izlediğini de sözlerine ekledi.
