Şakir Zümre, Türkiye’nin savunma sanayi ve endüstri tarihine damga vuran bir hukukçu, sanayici ve vatansever bir iş insanı olarak tanınıyor. Bulgaristan’ın Varna şehrinde doğan Zümre, Kurtuluş Savaşı’nda Türk ordusuna cephane temin ederek İstiklal Madalyası’yla onurlandırıldı. Cumhuriyetin ilk özel askeri fabrikasını kurarak uçak bombaları, denizaltı bombaları ve çeşitli mühimmatlar üretti. II. Dünya Savaşı sonrası silah üretimini bırakarak soba ve zirai alet üretimine yönelen Zümre, Türk sanayisinin temel taşlarından biri oldu. İşte Şakir Zümre’nin hayatı ve başarıları hakkında detaylar.
Şakir Zümer kimdir? Erken yaşam ve eğitim
Şakir Zümre, 1885 yılında, o dönemde Osmanlı Devleti’ne bağlı olan Bulgaristan’ın Varna şehrinde dünyaya geldi. Babası Ahmed Bey, annesi Hesna Hanım’dı. İlk ve orta öğrenimini Varna’da tamamlayan Zümre, eğitimine İsviçre’de devam etti. Cenevre Lisesi’nden mezun olduktan sonra Cenevre Hukuk Fakültesi’nde öğrenim gördü ve 1908 yılında hukuk diplomasını aldı. Varna’ya dönerek avukatlık ve ticaretle uğraştı, aynı zamanda Bulgaristan Meclisi’nde Varna’yı temsil eden bir Türk milletvekili olarak görev yaptı. I. Dünya Savaşı sırasında Bulgar hükümeti tarafından Türkiye lehine faaliyetlerde bulunduğu gerekçesiyle yedi ay hapsedildi, ancak serbest bırakıldıktan sonra Milli Mücadele’ye destek vermeye devam etti.
Kurtuluş Savaşı ve savunma sanayi
Şakir Zümre, Kurtuluş Savaşı sırasında Türk ordusunun silah ve cephane ihtiyacını karşılamak için Bulgaristan’dan Anadolu’ya mühimmat temin etti. Bu hizmetleri nedeniyle TBMM tarafından beyaz şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi. Mudanya Mütarekesi’nin ardından İstanbul’a gelen Zümre, Mustafa Kemal Atatürk’ün onayıyla 1925 yılında Haliç’te, Karaağaç mevkiinde Türk Sanayii Harbiye ve Madeniye Fabrikası’nı kurdu. Bu fabrika, Türkiye’nin savunma sanayinde ilk özel sektör girişimi olarak tarihe geçti. Türk Hava Kuvvetleri ve Kara Kuvvetleri için uçak bombaları, denizaltı su bombaları, el bombaları ve çeşitli cephaneler üreten fabrika, 1930’lu yıllarda Türk işçilerin yetişmesiyle tamamen yerli bir üretim merkezine dönüştü. II. Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan, Polonya, Mısır ve Yunanistan’a 1.5 milyon TL’lik bomba ihracatı yaparak uluslararası alanda ses getirdi.
Soba üretimi ve sonrası
II. Dünya Savaşı’nın ardından ABD’nin Marshall Yardımları nedeniyle Türkiye’de cephane üretimi durma noktasına geldi. Şakir Zümre, bu dönemde fabrikasını yeniden yapılandırarak silah üretimini bırakıp günlük yaşam için ürünler üretmeye başladı. “Şakir Zümre” marka sobalar, Ağaçlı, Alman, Zonguldak ve Köylü gibi modellerle Türkiye’de sobacılık sanayisinin temelini oluşturdu. Ayrıca İş Bankası kumbaraları, zirai aletler ve elektrikli ütüler üretti. 1948 Türkiye İktisat Kongresi’ne katılarak sanayicilerin haklarının geliştirilmesine katkıda bulundu. 1950 yılında CHP’den İstanbul milletvekili adayı oldu ancak seçilemedi. Zümre, 16 Haziran 1966’da İstanbul’da 81 yaşında vefat etti. Fabrikası, 1970 yılına kadar faaliyet gösterse de kapanarak Türk sanayisi için büyük bir kayıp oldu.
