Kuşadası İlim Meclisi’nin 10. toplantısında, Marmara Üniversitesi emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Hüseyin Gümüş konuk oldu. “Kapitülasyonlar, Yabancı Diller Karşısında Türkçe ve Kuşadası’nda Fransız İzleri” başlıklı sunumunda Prof. Dr. Gümüş, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan dönemde Fransız etkilerini, dil meselesini ve Kuşadası’ndaki kültürel yansımaları ele aldı.
Fransızca’nın Osmanlı’ya etkisi
Sunumunun ilk bölümünde Fransa’da Fransızca’nın resmi dil haline geliş sürecini anlatan Prof. Dr. Hüseyin Gümüş, Osmanlı-Fransız ilişkilerinde Kanuni Sultan Süleyman tarafından verilen kapitülasyonların önemine değindi. Bu imtiyazlarla Fransız bayrağı taşıyan gemilerin Osmanlı limanlarında ayrıcalık kazandığını söyledi.
Gümüş, Osmanlı’daki Rum, Ermeni ve Musevi tebaanın bu süreçte gümrük memuru, tercüman ve tüccar olarak aktif roller üstlendiğini vurguladı. 17. yüzyılda ise Arapça, Farsça, Osmanlıca ve Fransızca’nın diplomasi, ticaret ve edebiyat dili olarak kullanıldığını hatırlattı.
Tanzimat’tan sonra Fransızca’nın yükselişi
Prof. Dr. Gümüş, Tanzimat Fermanı sonrası Fransızca’nın Osmanlı topraklarında hızla yaygınlaştığını belirtti. 19. yüzyılda Fransız kültürünün bir moda haline geldiğini söyleyen Gümüş, bu etkinin özellikle eğitim, edebiyat ve günlük yaşamda kendini gösterdiğini ifade etti.
Kuşadası’nda Fransız izleri
Sunumunun ikinci bölümünde Kuşadası’na odaklanan Prof. Dr. Gümüş, ilçede Fransız etkisini yansıtan yapılardan örnekler verdi. Katolik Kilisesi, Levanten evleri, taş konaklar ve mezarlıklar, Fransız kültürünün izlerini günümüze taşıyan yapılar arasında gösterildi.
Türkçe’nin direnci
Gümüş, Türkçe’nin tarih boyunca yabancı dillerin baskısına rağmen matematiksel yapısıyla ayakta kalmayı başardığını vurguladı. Türkçe’nin sağlam dil yapısının, farklı kültürel etkiler karşısında bile dilin varlığını sürdürmesinde önemli rol oynadığını belirtti.
