Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bazı zincir marketlerin plastik poşet yerine sadece daha pahalı alternatifler sunmasını mercek altına aldı. Yapılan bir başvuruyu değerlendiren KDK, bu uygulamanın tüketiciye seçim hakkı tanımadığını ve ekonomik bir külfet yaratan bir dayatma olduğunu belirterek, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na denetimlerin artırılması ve gerekli yaptırımların uygulanması yönünde tavsiye kararı verdi.
Plastik poşet krizi: Başvuru ve KDK'nın kararı
Olay, bir zincir marketten alışveriş yapan bir vatandaşın, kasada plastik poşet talebinin, markette sadece kağıt ve bez çanta satıldığı gerekçesiyle reddedilmesiyle başladı. Bu durum üzerine söz konusu vatandaş, marketin uygulamasının, "Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar"ın "satış noktalarının yükümlülükleri" başlıklı 8. maddesine aykırı olduğunu belirterek KDK'ye başvurdu. Başvuruda, marketlerin denetlenmesi ve ilgili mevzuat kapsamında gerekli yasal işlemlerin yürütülmesi talep edildi.
KDK, başvuruyu değerlendirdikten sonra önemli bir tavsiye kararına imza attı. Kurum, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na, "zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması" yönünde tavsiyede bulundu.
Mevzuatın ruhuna aykırı uygulama
KDK'nın kararında, "Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar"ın, marketlerin plastik poşet satışını tamamen kaldırıp sadece kağıt, file ve bez gibi daha pahalı alternatifleri sunmasına izin vermediği açıkça belirtildi. Kararda, Usul ve Esasların 8. maddesinin, alternatif taşıma ekipmanlarının plastik poşetlere ek olarak sunulabileceğini düzenlediğine dikkat çekildi.
KDK, zincir marketin bu uygulamasının, "tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkardığını" vurguladı. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenlemenin, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçladığına işaret edilen kararda, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmasının, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırı olduğu ifade edildi.
KDK kararı, zincir marketlerin çevreyi koruma gerekçesiyle plastik poşet satışını tamamen kaldırarak sadece alternatif torba satışı yapmasının, bir yandan mevzuatla getirilen plastik poşet bulundurma yükümlülüğünün ihlaline neden olduğunu, diğer yandan tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığını ortaya koydu. Bu nedenle, zincir market tarafından yapılan uygulamanın idari denetim kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldı.
KDK, plastik poşet tedarik ve satışının yeniden sağlanması, buna paralel olarak da alternatif taşıma ekipmanlarının da sunulmaya devam edilmesi gerektiğini vurguladı.
