Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Ağustos 2021 Aylık Fiyat Gelişmelerini yayımladı. Raporda gıda fiyatlarındaki artış eğiliminin, ağustos ayı enflasyonunun yükselişinde etkin rol oynadığı kaydedildi. Buna karşın yıllık çekirdek enflasyonda yavaşlama olduğu bildirildi. Gıda enflasyonundaki artışta meyve ve sebze fiyatları belirleyici oldu. Raporda dünyada ve Türkiye’de kuraklığın, üretim maliyetlerini tırmandırdığını belirtilerek söz konusu durumun tüketici gıda fiyatlarına olumsuz yansımasına vurgu yapıldı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ağustos ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) yüzde 1,12 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 19,25’e yükseldiğini açıklamıştı. Ardından TCMB Ağustos Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’nu yayımladı.
Raporda gıda fiyatlarındaki artış eğiliminin, ağustos ayı enflasyonunun yükselişinde etkin rol oynadığı kaydedildi. Buna karşın yıllık çekirdek enflasyonda yavaşlama olduğu bildirildi. Gıda enflasyonundaki artışta meyve ve sebze fiyatları belirleyici oldu. Rapora göre dünyada ve Türkiye’de kuraklığın, üretim maliyetlerini tırmandırdığı belirtilerek söz konusu durumun tüketici gıda fiyatlarına olumsuz yansımasına vurgu yapıldı.
Bu dönemde Türk lirasında kurun sabit seyri ve otomobillerdeki ÖTV düzenlemesinden kaynaklı dayanıklı tüketim malları fiyatları yatay bir trend izledi. Söz konusu rakamlara pararlel olarak temel mallarda yıllık enflasyon geriledi. Hizmet yıllık enflasyonundaki artış sınırlı kaldı. Bu yükselişte turizmin ana aktörleri lokanta-restoran gurubu ilk sırada yer aldı.
Ağustos ayında uluslararası petrol fiyatları düştü. Bu gerilemeye rağmen tarımsal ürünler başta olmak üzere enerji dışı emtia fiyatları yükseliş eğilimi gösterdi. Dolayısıyla, üretici maliyetindeki aylık artış eğilimi, ara mallar, elektrik ve doğalgaz gibi enerji kalemlerindeki gelişmelere endeksli gerçekleşti. Türk lirasının kısmi değerlenmesi ise üretici maliyetine yansımadı. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ağustosta azaldı. Göstergelerin yakın dönem eğilimlerindeki yükseliş seviyesi korundu. Ağustosta önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı gıdada 0,96 puan, hizmette 0,01 puan artarken, alkol-tütün-altında 0,31 puan, temel mal grubunda 0,29 puan ve enerjide 0,07 puan geriledi.
Enflasyonda turizm etkisi
Hizmet fiyatları ağustosta yüzde 1,25 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 0,13 puan artarak yüzde 13,88 oldu. Yıllık enflasyonu yükselten kalemler arasında, lokanta-otel, haberleşme hizmetleri ve kira kalemleri bulunuyor. Ayrıca ulaştırma hizmetlerinde enflasyon oranları, yatayda seyrederken diğer hizmetlerde ise düştü.
Turizmdeki açılmayla birlikte gerçekleşen fiyat artış eğilimi ağustos ayında da devam etti. Yemek hizmetleri fiyatlarındaki yüzde 2,2’lik zamlarda gıda maliyetleri etkili oldu. Otel fiyatlarının zamlanması ise konaklama hizmetleri fiyatlarındaki yüzde 3,31’lik artışın gerekçesi olarak gösteriliyor.
Cep telefonu görüşme ve internet ücretleri, haberleşme hizmetlerindeki artışı teteikledi. Ağustos ayında kira aylık artışı yüzde 1,17 ile bir miktar ivme kazandı. Diğer hizmetlerdeki fiyat oranları Türk lirasının döviz kurlarına karşı nispi iyileşmesine bağlı olarak düştü. Türk lirasının değerlenmesi, B-bilhassa sağlık ve bakım onarım kalemlerinde olumlu yönde hissedildi.
Temel mal yıllık enflasyonu ağustos ayında 0,94 puan gerileyerek yüzde 20,28 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ile giyim ve ayakkabı grubunda geriledi ancak; diğer temel mallarda tırmanışa geçti. Dayanıklı tüketim malı fiyatları ağustos ayında yüzde 1,02 düştü. Bu gerilemede ÖTV matrahlarındaki düzenleme kaynaklı düşüş gösteren otomobil fiyatları yüzde 2,99 ile dikkat çekti. Öte yandan, aynı dilimde mobilya ve beyaz eşyada aylık bazda artış yaşandı. Giyim ve ayakkabı kalemlerinde yıllık enflasyon 1,08 puan azalarak yüzde 7,29 seviyesine geriledi.
Diğer temel mallar grubunda ağustosta yıllık enflasyon 1,58 puan artışla yüzde 23,27’ye ulaştı. konutun bakım-onarımı, ev ile ilgili temizlik malzemeleri ve kişisel bakım ürünleri başı çekti.
Et, süt ve kuru gıda cep yakıyor
Enerji fiyatları ağustosta yüzde 0,63 arttı. Bu dönemde eşel mobil sisteminin enflasyon üzerindeki sınırlayıcı etkisi azaldı. Buna karşın sistem halihazırda önemli bir yukarı yönlü etkinin önüne geçmeyi başarmış durumda.
Ağustos ayında akaryakıt fiyatları yüzde 1 arttı. Bu seviyede ÖTV miktarı sıfırlanan LPG fiyatlarındaki yükseliş etkili oldu. LPG fiyatlarındaki artış tüp fiyatlarına 1,92 oranında zam olarak yansıdı. Bu gelişmelerle yıllık enerji enflasyonu ağustosta 0,79 puan gerileyerek yüzde 20,72’ye indi.
Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları ağustosta yüzde 3,18 olurken, grup etkisiyle yıllık enflasyonu 4,08 puan yükselerek yüzde 29’a çıkardı. Bu gelişmede hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıda gruplarının etkisi gözlemlendi. Bu gurupta işlenmemiş gıdanın katkısı ön plana çıktı.
Mevsimsellikten arındırılmış veriler ışığında taze meyve ve sebze fiyatları tavan yaparak yıllık enflasyonu yüzde 40,38’e çıkardı. Bu dilimde, diğer işlenmemiş gıda grubundaki artışta süt, yumurta, kuruyemiş ve bakliyat fiyat artışları cep yaktı. Aylık fiyat artışı yüzde 2,19 olarak gerçekleşen işlenmiş gıda grubunda gerçekleşen zamlar genele yayıldı. Ekmek-tahıllar, peynir ve diğer süt ürünleri, kahve-çay-kakao ve konserve işlenmiş sebze fiyatları göze çarptı. Taze meyve-sebze enflasyonu hızlı tırmanışı ile birlikte gıda enflasyonu yüzde 26,84 oranında gerçekleşti.
Sonuç olarak uluslararası gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki artışlar, birikimli kur etkileri ve tarımsal kuraklığa endeksli gelişmelerle belirli ürünlerdeki arz sıkıntıları nedeniyle, normalleşme ile canlanan talebin de etkisiyle son üç ayda kayda değer bir ivme kaydedildi.
“Tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar devam etti”
Yurt içi üretici fiyatları ağustosta yüzde 2,77 yükselirken, yıllık enflasyon 0,60 puan artarak yüzde 45,52’ye ulaştı. Üretici fiyatlarındaki bu yükselişte, elektrik ve doğalgaz fiyat gelişmeleri, birikimli dış fiyat baskıları ve süregelen arz kısıtları belirleyici olmaya devam etti. Öte yandan, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi bu dönemde gerilese de yüksek seviyesini korudu.
Sanayi alanında, enerji enflasyonu yukarı yönlü seyretti.
Ağustos ayında enerji grubu fiyatlarında 9,77 artış ile elektrik ve gaz imalatıyla dağıtımı zam şampiyonu oldu. Ara malları fiyatlarındaki yüzde 2,12’lik artışta metallerle bağlantılı ürünler, ağaç ve mantar ürünleri ve inşaat sektörüyle bağlantılı metalik olmayan mineral ürünleri katkı sağladı.
Motorlu kara taşıtı ve yedek parça, tarım ve ormancılık makine endeksli fiyat artışı sermaye malı gurubunda etkin rol oynadı. Dayanıklı tüketim malları fiyatlarındaki artışta ise ev aletleri, mobilya ve tüketici elektroniği ürünleri öne çıkarken, dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yükselişte meyve ve sebzeler, fırın ürünleri ve mamulleri, içecek ve süt ürünleri gibi gıda kalemleri belirleyici oldu.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerindeki üretici fiyatları kaynaklı baskılar devam etti.
