Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Şevket Özkaya, son yıllarda yaygın şekilde kullanılan antioksidan ve vitamin takviyelerinin sağlıklı yaşam ve yaşlanmayı geciktirme iddialarının aksine, yaşam süresini kısaltabileceğini açıkladı.
Antioksidanlar beklenen etkiyi vermiyor
Prof. Dr. Özkaya, A vitamini, E vitamini, beta-karoten, C vitamini, koenzim Q10 ve asetil-sistein gibi maddeleri içeren antioksidanların uzun süredir serbest radikalleri yok ederek yaşlanmayı yavaşlattığı inancının bulunduğunu ancak bilimsel araştırmaların bu iddiayı doğrulamadığını söyledi.
Araştırmalar ölüm riskini artırdığını gösteriyor
Son 20 yılda yapılan kapsamlı çalışmaların, antioksidan takviyelerin ölüm oranını düşürmediğini ortaya koyduğunu belirten Özkaya, JAMA dergisinde yayımlanan bir meta-analize dikkat çekti. Buna göre, beta-karoten, A, C, E vitaminleri ve selenyum alan kişilerde ölüm riski, plasebo grubuna göre yüzde 4 daha yüksek. Özellikle beta-karoten, E vitamini ve yüksek doz A vitamini alanlarda riskin daha da arttığı görüldü. C vitamini ve selenyum için ise herhangi bir olumlu etki tespit edilemedi.
Bazı takviyeler kanser ve kemik sağlığını etkileyebilir
Prof. Dr. Özkaya, E vitamini takviyesinin erkeklerde prostat kanseri riskini artırdığına, yüksek doz A vitamini kullanımının ise kemik kırığı riskini yükselttiğine dair bilimsel veriler bulunduğunu hatırlattı. Özkaya, kanser hücrelerinin metabolizmasının fazla serbest radikal ürettiğini ve antioksidanların bu radikalleri etkisiz hale getirerek kanser hücrelerinin avantajına çalışabileceğini vurguladı. Bu nedenle kanser hastalarına genellikle antioksidan takviyeleri önerilmiyor.
Yaşlanma çok daha karmaşık bir süreç
Antioksidanların yaşlanmayı geciktirdiği düşüncesinin basitleştirilmiş bir yaklaşım olduğunu ifade eden Özkaya, yaşlanmanın yalnızca oksidatif hasardan kaynaklanmadığını, birçok biyolojik mekanizmanın sürece dahil olduğunu belirtti.
Sağlıklı bireyler için takviye gerekli değil
Özkaya, antioksidan eksikliği olan kişilerin hekim kontrolünde bu maddeleri kullanmasının faydalı olabileceğini, ancak sağlıklı bireylerin yüksek doz takviyeden yarar görmeyeceğini söyledi. “Beta-karoten, A ve E vitamini kullanımı tek başına veya birlikte alındığında ölüm riskini artırıyor. C vitamini için ömrü uzattığına dair hiçbir kanıt yok” dedi. Özkaya, milyonlarca kişinin kalp-damar hastalıkları ve kanseri önleme amacıyla bu ürünleri kullandığını belirterek, bulguların halk sağlığı açısından önemine dikkat çekti.
Ücretsiz sağlıklı yaşam destekleri mevcut
Prof. Dr. Özkaya, vatandaşların kontrolsüz takviyelere yönelmek yerine Sağlık Bakanlığı’nın ücretsiz sunduğu hizmetlerden yararlanması gerektiğini söyledi. “Sağlıklı Hayat Merkezleri hemen her ilçede hizmet veriyor. Burada diyetisyen, psikolog ve fizyoterapist gibi uzmanlardan destek alarak, sağlığı güçlendirecek ve hastalıklardan korunmayı sağlayacak önlemler alınabiliyor” diye ekledi.
