Her yıl mayıs ve ekim aylarının ikinci cumartesi günü kutlanan Dünya Göçmen Kuşlar Günü bu yıl 11 Ekim’de ikinci kez kutlanırken, Türkiye’den dünyaya uzanan bir bilimsel başarı duyuruldu. KuzeyDoğa Derneği kurucusu, Koç ve Utah üniversiteleri öğretim üyesi biyolog Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu, 26 yıllık araştırma sürecinin ardından kuşlara dair dünyanın en kapsamlı veri tabanını yayımladı.
Şekercioğlu’nun “BIRDBASE” adını verdiği veri tabanı, 254 familyadaki 11 bin 589 kuş türüne ait güncel ekolojik bilgileri içeriyor. Dünyadaki dört büyük kuş listesinde yer alan tüm türlerin dahil edildiği sistemde, her kuş türü için 78 farklı özellik –vücut kütlesi, yaşam alanı, beslenme şekli, yuva tipi, göç davranışı, koruma durumu gibi– kayıt altına alındı.
“Kuşların sadece yüzde 18’i göçmen”
Veri tabanının içeriğine ilişkin açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Şekercioğlu, 1999 yılında doktora döneminde başladığı çalışmayı yıllar içinde geliştirerek tamamladığını belirtti.
“26 yıldır büyütüp geliştirdiğim BIRDBASE, kariyerimin temelini oluşturuyor” diyen Şekercioğlu, “Kuşların sadece yüzde 18’inin göçmen olduğunu bu veri tabanı analiziyle tespit ettim. Bu veri tabanı çıkana kadar kimse tam olarak kaç kuş türünün göçmen olduğunu belirlememişti” ifadelerini kullandı.
İki Türk bilgisayar mühendisiyle birlikte veri tabanının görselleştirilebileceği bir uygulama da geliştirdiklerini belirten Şekercioğlu, “Bu uygulama sayesinde kuş türlerinin fotoğraflarına ve bilgilerine kolayca ulaşılabilecek” dedi.
İklim krizi kuşların yaşamını tehdit ediyor
Şekercioğlu, kuş türlerini en fazla etkileyen faktörlerin başında iklim değişikliğinin geldiğini vurguladı. Göç yollarındaki göllerin kuruması, aşırı hava olaylarının artması gibi etkenlerin kuş ölümlerini çoğalttığını söyleyen bilim insanı, “Sel, fırtına, kasırga artık daha şiddetli oluyor. Bunlar ne kadar şiddetli olursa, o kadar kuş ölüyor” dedi.
Aras Nehri Kuş Cenneti’nde 20 yılı aşkın süredir yürüttükleri gözlemlerde kuşların artık daha erken göç ettiğini belirten Şekercioğlu, “Bahar erken geldiği için kuşlar da daha erken geliyor. Ancak tropik bölgelerden gelen kuşlar mevsimsel değişimleri öngöremediği için besin kaynaklarını kaçırıyor” diye konuştu.
“Sabit yaşayan kuşlar daha büyük risk altında”
İklim değişikliğinden göçmen kuşlardan ziyade sabit bölgede yaşayan kuşların daha fazla etkilendiğini vurgulayan Şekercioğlu, “Kuş türlerinin yaklaşık yüzde 80’i göç etmiyor. Tropik dağ ormanlarında yaşayan kuşlar bir dağın tepesinden başka yerde yaşayamıyor. İklim ısınınca bu ormanlar yukarıya kayıyor, dağ bitince o türlerin de soyu tükeniyor” dedi.
Bu süreci 2007’de literatüre kazandırdığı “soy tükenmesine giden yürüyen merdiven” kavramıyla anlattığını hatırlatan Şekercioğlu, iklim değişikliğiyle birlikte serin iklim seven türlerin yaşam alanlarının zirvelere çekildiğini, sonunda ise yok olduklarını kaydetti.
Türkiye rekoru kırıldı
KuzeyDoğa Derneği olarak bu yıl mayıs ayında Dünya Göçmen Kuşlar Günü kapsamında kuş gözlem etkinliği düzenlediklerini de hatırlatan Şekercioğlu, “24 saatten az sürede 158 kuş türü gözlemleyerek Türkiye rekoru kırdık. Bu tür etkinliklerle hem doğayı koruma farkındalığını artırmayı hem de genç kuş gözlemcilerini teşvik etmeyi sürdüreceğiz” dedi.
