İzmir’in tarihi dokusu içinde özel bir yere sahip olan Aya Vukla (Aziz Vukolos) Kilisesi, 1886 yılında kendi adıyla anılan mahallede Ortodoks Rum Kilisesi olarak inşa edildi. Günümüzde Kapılar semti Etiler Mahallesi sınırlarında yer alan yapı, 1257, 1274 ve 1281 sokakları arasında bulunuyor. Aradan geçen 139 yıla rağmen kilise, İzmir’in geçirdiği büyük dönüşümlere tanıklık eden ender yapılardan biri olmayı sürdürüyor.
Büyük İzmir Yangını’ndan etkilenmeyen ender yapılardan biri oldu
1922 yılında yaşanan Büyük İzmir Yangını, kentteki birçok tarihi ve dini yapıyı ağır şekilde tahrip etti. Yangın sırasında çok sayıda Rum kilisesi zarar görürken, Aya Vukla Kilisesi bu felaketten etkilenmeden ayakta kaldı. Bu özelliğiyle yapı, dönemin İzmir’inde ayakta kalan sayılı dini yapılardan biri olarak kayıtlara geçti.
Mübadele sonrası işlevini yitirdi, yeni bir döneme girdi
Nüfus mübadelesiyle Rum halkın İzmir’den ayrılmasının ardından Aya Vukla Kilisesi, ibadet işlevini kaybetti. Bir süre boş kalan yapı, Cumhuriyet’in ilk yıllarında yeni bir işleve kavuştu. 1927 yılının Şubat ayında bina, İzmir Arkeoloji Müzesi olarak düzenlendi ve 1951 yılına kadar bu amaçla kullanıldı. Bu dönemde yapı, halk arasında “Gözlü Kilise” adıyla da anıldı.
Depodan opera sahnesine uzanan bir kullanım geçmişi
Arkeoloji Müzesi’nin Kültürpark’taki yeni binasına taşınmasının ardından Aya Vukla Kilisesi farklı amaçlarla kullanıldı. Bir dönem depo olarak değerlendirilen yapı, daha sonra İzmir Devlet Opera ve Balesi Müdürlüğü’ne tahsis edildi. Bu süreç, yapının kültürel işlevinin farklı biçimlerde sürdürülmesini sağladı.
Restorasyon sırasında saklı kalan duvar resimleri ortaya çıktı
Uzun yıllar bakımsız kalan kilisede gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları, yapının sanatsal değerini yeniden gün yüzüne çıkardı. Boya katmanlarının altında kalan duvar resimleri arasında Hz. İsa figürü ile Altın Ağızlı Aziz Yuhanna ve melekler Mikail ile Cebrail’i simgeleyen tasvirler ortaya çıkarıldı. Bu keşifler, yapının yalnızca mimari değil, sanatsal açıdan da önemli olduğunu gösterdi.
Basın Müzesi ile kültürel kimlik güçlendi
Aya Vukla Kilisesi’nin müştemilat binası, İzmir Büyükşehir Belediyesi, İzmir Gazeteciler Cemiyeti ve Ege Üniversitesi iş birliğiyle İzmir Basın Müzesi’ne dönüştürüldü. Müze içerisinde Metin Göktepe’nin kazağı, Uğur Mumcu’nun ilk bilgisayarı ve Abdi İpekçi’nin daktilosu gibi basın tarihine tanıklık eden eserler yer alıyor.
Günümüzde kültür ve sanatın yaşayan mekânlarından biri
Aya Vukla Kilisesi, bugün kültür ve sanat etkinliklerine ev sahipliği yapan tarihi yapılar arasında bulunuyor. Büyük yangınlardan, toplumsal dönüşümlerden ve zamanın yıpratıcılığından geçerek ayakta kalan yapı, İzmir’in geçmişiyle bugünü arasında sessiz ama güçlü bir bağ kurmaya devam ediyor.
