UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan Efes Antik Kenti'nde sürdürülen kazı ve restorasyon çalışmaları, tarihi öneme sahip yeni bir buluntuyu ortaya çıkardı. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın himayesinde yürütülen "Geleceğe Miras Sonsuz Efes" Projesi kapsamında, Mısır tanrısı Serapis'in kabartmasının yer aldığı pişmiş topraktan yapılmış özel bir tütsü kabı gün yüzüne çıkarıldı.
Liman Hamamı bölgesindeki çalışmalar yeni eseri ortaya çıkardı
Yaklaşık 570 metre uzunluğundaki Liman Caddesi güzergahı üzerinde bulunan ve kentin büyük limanına uzanan Liman Hamamı'ndaki çalışmalar, oval salon, avlu, tuvalet ve havuz bölümlerinde yoğunlaşarak kesintisiz devam ediyor. Kazı ekibi, bu devasa yapının kalıntıları arasında yürüttüğü titiz çalışmalar sırasında Serapis tasvirli tütsü kabına ulaştı.
"Geleceğe Miras Sonsuz Efes" Projesi'nin koordinatörlüğünü üstlenen Dokuz Eylül Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Serdar Aybek, projenin 2023 yılından bu yana aralıksız sürdüğünü belirtti. Roma döneminin Anadolu'daki en büyük yapılarından biri olan, yaklaşık 70 bin metrekarelik alana yayılan Liman Hamamı'nı tamamen ortaya çıkarmayı amaçladıklarını belirten Aybek, bu alanda sıkça mermer süsleme parçalarına, bronz heykellere ve mimari ögelere rastladıklarını ifade etti.
Serapis figürü: Antik heykeli tekrar eden özgün tasvir
Prof. Dr. Aybek, bulunan pişmiş toprak tütsü kabının üzerindeki Serapis kabartması nedeniyle eserin arkeolojik açıdan büyük bir öneme sahip olduğunu vurguladı. Serapis'in Efes için kritik bir figür olduğunu belirten Aybek, kentin en büyük ve en önemli yapılarından Serapis Tapınağı'nın da burada bulunduğunu hatırlattı.
Aybek, eseri şu detaylarla anlattı: "M.S. 2. yüzyıldan itibaren antik kentin her noktasında Serapis ile ilgili yazıtlar ve eserler buluyoruz. Yeni keşfettiğimiz bu tütsü kabı, üzerinde bir haznesi olan pişmiş topraktan üretilmiş bir eserdir. Ön yüzünde yer alan Serapis kabartması, antik heykeltıraş Briaksis tarafından yapıldığı düşünülen meşhur bir heykelin büstünü tasvir ediyor. Serapis'in karakteristik gür sakallı, gür saçlı yüz yapısı ve başında yer alan yüksek başlığı eserin hemen teşhis edilmesini sağladı. Bu büst, antik dönemde bilinen o meşhur heykeli aslında birebir tekrarlamaktadır."
Yazıt sayesinde ticaret ağı kanıtlandı
Tütsü kabının arka yüzünde bulunan yazıtın, buluntunun önemini daha da artırdığına dikkat çeken Aybek, bu yazıt sayesinde eserin, daha önce Yamaç Evler'de bulunan benzer bir eserle eşleştirildiğini dile getirdi. Bu eşleşmenin, Efes'te aynı tip ürünleri üreten bir atölyenin varlığına ya da bu ürünlerin kentte düzenli bir ticaret ağı üzerinden satıldığına işaret ettiğini söyledi.
Aybek, Efes'teki farklı yıllarda aynı eserlerin bulunmasının, kentin hem ticari hem de dini açıdan ne kadar gelişmiş ve zengin bir altyapıya sahip olduğunu gösterdiğini belirtti. Tütsü kabının Efes Müzesi'nin zengin koleksiyonuna eklenerek ülkenin kültürel mirasına katkı sağlayacağını sözlerine ekledi.
Antik dönemde başlık giyen sakallı tanrı olarak betimlenen Mısır tanrısı Serapis adına, Roma döneminde Mısır dışına yayılarak birçok tapınak inşa edilmişti. Efes'teki Serapis Tapınağı'nın da M.S. 2. yüzyılda Mısırlı tüccarlar tarafından yaptırıldığı tahmin ediliyor.