İran, 28 Haziran 2025’te Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi’yi, İsrail adına casusluk yapmak ve ABD-İsrail saldırılarını meşrulaştırmakla suçlayarak ülkeye girişini yasakladı. İran Meclisi’nin 25 Haziran’da ezici çoğunlukla kabul ettiği yasa, UAEA ile tüm iş birliğini askıya aldı. Grossi’nin nükleer tesis ziyaret talebi reddedilirken, Tahran’dan sert açıklamalar geldi. Peki, bu kararın perde arkasında neler var ve sonuçları ne olacak?
İran neden Grossi’yi yasakladı? Casusluk suçlamaları
İran, Grossi’yi, 13 Haziran’dan itibaren İsrail ve ABD’nin nükleer tesislere yönelik saldırılarını kınamamakla ve bu eylemleri meşrulaştırmakla suçluyor. İran lideri Ayetullah Ali Hamaney’in Başdanışmanı Ali Laricani, sosyal medyada, “Savaş bitince Grossi’nin hesabını göreceğiz” dedi. İran Meclisi, 221’e karşı 0 oyla UAEA ile iş birliğini durdurdu; Anayasayı Koruyucular Konseyi 26 Haziran’da yasayı onayladı. Yasa, Grossi’nin “casus” olarak nitelendirilip ülkeye girişinin engellenmesini ve UAEA denetçilerinin tesislere erişimini yasaklıyor. Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Grossi’yi “görevine ihanetle” suçlayarak, “Nükleer tesislere saldırıları kınamadan ziyaret talebi kötü niyetli” ifadesini kullandı. Sosyal medyada, “Grossi Batı’nın maşası” yorumları öne çıktı.
UAEA ile iş birliği neden durduruldu? Yasal koşullar neler
İran Meclisi’nin yasası, UAEA ile iş birliğini iki koşula bağlıyor: İran’ın egemenliği, nükleer tesisleri ve bilim insanlarının güvenliği uluslararası güvence altına alınmalı; Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’nın (NPT) 4. maddesindeki uranyum zenginleştirme hakkı tanınmalı. Bu koşullar, İran Atom Enerjisi Kurumu ve Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi’nin raporuyla doğrulanacak. Hükümet, her üç ayda bir rapor sunacak. Keyhan gazetesi, “Grossi casuslukla yargılansın” yazarken, Meclis Başkan Vekili Ali Nikzad, “Grossi yalancı, bedelini ödeyecek” dedi. Grossi, İran’ın iş birliğini durduramayacağını savunarak, “NPT imzacısı İran denetimlere tabi” yanıtını verdi ve Erakçi’ye tesis ziyareti için mektup yazdı.
İran, 13 Haziran’dan itibaren Natanz, Fordow ve İsfahan’daki nükleer tesislerinin ABD ve İsrail saldırılarında hasar gördüğünü bildirdi; Natanz’daki yüzde 60 uranyum zenginleştirme tesisi yok oldu. Grossi, saldırıların nükleer güvenliği tehdit ettiğini, ancak radyasyon sızıntısı olmadığını belirtti. İran, 400 kg yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyumun yerini değiştirerek koruduğunu açıklasa da, Grossi bu uranyumun nerede olduğunu doğrulayamadığını söyledi. İran, UAEA’nın “Batı yanlısı” raporlarının saldırıları tetiklediğini iddia ediyor.
Yasanın uygulanması, İran’ın nükleer programını daha da gizli hale getirebilir; uzmanlar, bunun diplomasiyi zorlaştıracağını öngörüyor. Grossi, 24 Haziran’da UAEA denetimlerinin yeniden başlaması için çağrı yaparken, İran’ın “güvenlik güvencesi” talebi uluslararası toplumda tartışma yarattı.