Çanakkale'nin Gökçeada ilçesinde yer alan Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü'nde 15 yıldır süren arkeolojik kazılar, Ege adaları arasında besin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı ilk köy yerleşiminin bu bölgede kurulduğunu ortaya koydu. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izni ve maddi desteğiyle yürütülen çalışmalarda, yerleşim alanının erken dönem toplumsal yapıları hakkında önemli bilgiler sunduğu belirlendi.
Ege Adaları’nda şehirciliğe dair ilk izler
Kazı bulguları, yalnızca tarımsal faaliyetlerle sınırlı kalmayarak, bölgede çanak çömlek üretimi, metal işçiliği ve anıtsal mimarinin en erken örneklerinin de burada görüldüğünü gösterdi. Bu özellikleriyle Uğurlu-Zeytinlik yerleşmesi, Ege adaları arasında şehirciliğe dair bilinen en eski izlerin bulunduğu merkez konumuna geldi.
Neolitik döneme ışık tutan anahtar yerleşim
Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü, bilinen en erken Doğu Ege Neolitik yerleşmesi olma özelliği taşıyor. Avrupa’da Neolitik yaşam biçiminin nasıl başladığına dair yürütülen araştırmalara katkı sunmasının yanı sıra, Neolitik ve Kalkolitik çağlar boyunca Ege adaları, Anadolu ve Balkanlar arasındaki ilişkilerin anlaşılmasında kritik bir rol üstleniyor.
Altı farklı kültür katmanı belirlendi
Yapılan kazılar sonucunda höyükte altı farklı kültür katmanı tespit edildi. En erken dönem olan VI. Kültür Katı, MÖ 6800-6600 yıllarına tarihlenen Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ’a ait. İlk seramik buluntular ise MÖ 6600 yılı civarında görülmeye başlandı.
V. Kültür Katı MÖ 6500-5900 yıllarını kapsarken, onu takip eden IV. Kültür Katı ise Neolitik Çağ’ın son evresine denk gelen MÖ 5900-5500 yılları arasına tarihleniyor.
MÖ 5500-4900 yıllarını yansıtan III. Kültür Katı ise Neolitik ile Kalkolitik dönem arasındaki geçiş sürecini temsil ediyor ve yerleşimin büyüyerek ilk şehirleşme izlerini taşıdığı dönem olarak öne çıkıyor. Kazılarda ulaşılan en üst katman olan II. Kültür Katı ise MÖ 4500-4300 yılları arasına tarihleniyor.
Kazılar 2009’dan bu yana sürüyor
Uğurlu-Zeytinlik Höyüğü ilk olarak 1998 yılında tespit edildi. 2009 yılında başlayan kazı çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın izniyle, Akdeniz Üniversitesi adına Prof. Dr. Burçin Erdoğu başkanlığında yürütülüyor. Ekip, kazı süresince Ege tarihine ışık tutacak yeni bulgulara ulaşmayı sürdürüyor.