Son Mühür- Türkiye'nin zeytinyağı ihracatı, 2024/25 sezonunda önemli bir dönüşüm yaşadı. Üretici ülkelere yapılan satışlarda bir gerileme görülürken, tüketici ülkelere yönelik zeytinyağı ihracatı yüzde 11'lik bir artışla 28 bin 697 tondan 31 bin 829 tona yükseldi. Bu değişim, Türk zeytinyağı sektörünün stratejik bir kayma ile katma değerli ve ambalajlı ürün ihracatına ağırlık verdiğini gösteriyor. Sektör, global piyasalardaki dalgalanmalara rağmen, markalaşma ve kalite odaklı yaklaşımlarıyla yeni ufuklara yelken açıyor.
Miktar azalışına rağmen değer odaklı dönüşüm
2024/25 sezonunun ilk sekiz aylık dönemine bakıldığında, zeytinyağı ihracatı miktar bazında yüzde 20'lik bir düşüşle 48 bin 595 tondan 38 bin 802 tona geriledi. Zeytinyağı fiyatlarındaki düşüşün de etkisiyle, ihracattan elde edilen döviz tutarı yüzde 45'lik bir azalışla 356 milyon dolardan 197 milyon dolara indi. Ancak bu rakamlar, Türkiye'nin zeytinyağı ihracatında tüketici ülkelerin payının yüzde 62'den yüzde 82'ye yükselmesiyle birlikte farklı bir anlam kazanıyor. Ege İhracatçı Birlikleri verileri, tüketici ülkelere yapılan ihracatın stratejik önemini net bir şekilde ortaya koyuyor; zira miktar bazında artışa rağmen, bu pazarlardan elde edilen döviz tutarı yüzde 20 azalışla 162 milyon dolar olarak kaydedildi.
Markalı ve ambalajlı ihracatın yükselişi
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Emre Uygun, tüketici ülkelere yapılan zeytinyağı ihracatındaki yüzde 11'lik artışı, Türk zeytinyağı sektörünün katma değerli ve markalı ihracat potansiyelinin önemli bir göstergesi olarak değerlendiriyor. Özellikle Uzak Ülkeler başta olmak üzere hedef pazarlarda Türk zeytinyağına olan ilginin arttığına dikkat çeken Uygun, rekabeti sadece fiyat üzerinden değil, kalite, sürdürülebilirlik ve marka değeri üzerinden şekillendirme kararlılıklarını vurguluyor. Bu stratejinin bir parçası olarak, ambalajlı ve katma değerli ürün ihracatını artırmak için yoğun çaba harcanıyor. Toplam zeytinyağı ihracatında ambalajlı ürünlerin payı yüzde 63 iken, tüketici ülkelere yapılan ihracatta bu oranın yüzde 98'e ulaşması, sektörün nihai tüketiciye doğrudan ulaşma hedefinin somut bir kanıtı niteliğinde. Bu yüksek oran, markalı ürünlerle global pazarda daha güçlü bir konum elde etme arayışının başarısını gözler önüne seriyor.
AB pazarında kota talebi ve yeni rotasyonlar
EZZİB Başkanı Emre Uygun, Türkiye'den Avrupa Birliği'ne yapılan zeytinyağı ihracatında AB'nin uyguladığı yüksek gümrük vergilerinin Türk zeytinyağı sektörünün rekabet gücünü olumsuz etkilediğinin altını çiziyor. Fas ve Tunus gibi ülkelere AB'ye zeytinyağı ihracatında tanınan sıfır gümrük avantajının Türkiye'ye de sağlanması taleplerini yineleyen Uygun, Gümrük Birliği Anlaşması'nın güncellenmesi sürecinde zeytinyağının öncelikli konular arasında yer almasını ve AB'den en az 60 bin tonluk gümrüksüz bir kota tahsisini talep ediyor. Benzer şekilde, Birleşik Krallık ile yürütülen Serbest Ticaret Anlaşması müzakerelerinde de zeytin ve zeytinyağının stratejik ürün olarak değerlendirilmesi, bu önemli pazarda Türkiye'nin yerini güçlendirecek adımlar arasında yer alıyor.
Zeytinyağı sektörünün, ithalata ihtiyaç duymadan ihracat yapan, net döviz girdisi sağlayan milli ve yerli bir sektör olduğunu belirten Uygun, bu sorumluluk bilinciyle yeni pazarlara açılmaya ve mevcut pazarlardaki paylarını büyütmeye devam ettiklerini ifade etti. Ticaret Bakanlığı'nın Uzak Ülkeler Stratejisi doğrultusunda Brezilya ve Avustralya gibi pazarlara düzenlenen sektörel ticaret heyetlerinin ardından, 03-07 Mart 2025 tarihleri arasında ABD'de düzenlenen "Natural Products Expo West" fuarıyla eş zamanlı bir sektörel ticaret heyeti gerçekleştirildi. Bu heyet kapsamında yapılan ikili iş görüşmeleri ve perakende zinciri ziyaretleri sayesinde önemli iş bağlantıları kuruldu. Ayrıca, ABD'deki Summer Fancy Food Show, Japonya'daki Foodex ve Çin'deki China International Import Expo gibi uluslararası fuarlarda Türk zeytin ve zeytinyağı tanıtılarak tadım etkinlikleriyle bilinirlik artırıldı. En son Çin'in Guangzhou kentinde düzenlenen 18. Edible Oil Expo'ya katılım sağlandı. Sektörün bir sonraki durağı ise Eylül ayında 18 firmanın katılımıyla gerçekleştirilecek olan "Kanada Sektörel Ticaret Heyeti" olacak.