Son Mühür - Emeklilik, çalışanların yıllarca verdikleri emeğin karşılığını almayı bekledikleri bir dönemdir. Ancak Türkiye’de uzun süredir uygulanan “maaşın bir kısmının bankaya, bir kısmının elden ödenmesi” yöntemi, bu beklentinin önünde ciddi bir engel teşkil ediyor. Sosyal güvenlik uzmanı Özgür Erdursun, Dünya Gazetesi’ndeki köşe yazısında bu uygulamanın hem çalışan hem de işveren açısından yarattığı riskleri ayrıntılı şekilde değerlendirdi.
Emekli maaşı neden yarıya düşüyor?
Erdursun’un verdiği örneğe göre, maaşı 66 bin TL olan bir çalışan, SGK’ya yalnızca asgari ücret üzerinden bildirildiğinde yaklaşık 16 bin 881 TL emekli maaşı alabiliyor. Oysa gerçek maaşı üzerinden prim yatırımı yapılsaydı, emekli maaşı yaklaşık 30 bin TL olacaktı. Bu fark, ilerleyen yıllarda yaşam standardını doğrudan etkileyen kalıcı bir gelir kaybına yol açıyor.
Hizmet tespit davası
Erdursun’a göre, maaşının bir kısmını elden alan ve düşük prim bildirilen çalışanlar, Hizmet Tespit Davası açarak haklarını geri kazanabilir. Bu süreçte çalışanlar, tanık ifadeleri, banka dekontları, yazışmalar ve diğer belgelerle durumlarını kanıtlayabilir.
Davanın kazanılması halinde, eksik primler işveren tarafından SGK’ya yatırılır, emekli maaşı yeniden hesaplanır ve geçmişe dönük farklar çalışana ödenir.
SGK da devrede
Son dönemde SGK, uzun süre asgari ücret üzerinden bildirim yapılan işyerlerini yakından incelemeye aldı. Denetmenler, çalışanların gerçek görev ve pozisyonlarını ile benzer pozisyonlardaki ücretleri değerlendirerek elden ödeme ve düşük prim bildirimlerini tespit edebiliyor. Bu nedenle, günümüzde asgari ücret bildirimi SGK için otomatik olarak bir risk unsuru olarak kabul ediliyor.
Erdursun, işverenlerin bu riski önlemek için atabilecekleri adımları şöyle sıralıyor:
- Ücretlerin tamamını kayıt altına almak,
- Gerçek ücret üzerinden prim bildirmek,
- Elden ödeme uygulamasını sonlandırmak,
- Bordro ve kayıt süreçlerini şeffaf tutmak.
Bu adımlar, hem cezai yaptırımlardan kaçınmak hem de olası davalarda sağlam bir savunma oluşturmak açısından oldukça önemlidir.
Yol haritasını açıkladı
Elden ödeme aldıklarını kanıtlayan tüm belgeleri muhafaza etmeliler. Kendi pozisyonlarındaki maaş seviyelerini öğrenmek için emsal ücret araştırması yapmalılar. Gerektiğinde sosyal güvenlik uzmanlarından destek alarak emekli maaşlarını yeniden hesaplatabilir ve dava açabilirler.
Erdursun, sosyal güvenlik ve iş hukuku alanındaki teknik ve hukuki karmaşıklığın giderek arttığını belirterek, hem çalışanların hem de işverenlerin bu süreçte profesyonel destek almasının artık zorunlu hâle geldiğini söylüyor:
“Bugün Türkiye’de hem işverenin hem de çalışanın en güvenli yolu; mevzuata uygun hareket etmek, doğru bilgi almak ve uzman rehberliğinde ilerlemektir”