Engelli bireylere yönelik vergi muafiyetleri, yalnızca motorlu taşıt alımlarındaki Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnasıyla sınırlı kalmıyor. Elektronik cihazlardan konut vergilerine, tıbbi cihazlardan kamu hizmetlerine kadar birçok alanda çeşitli indirim ve muafiyetler uygulanıyor.
ÖTV muafiyetli araç satışları ve kapsamı
Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı'nın verilerine göre, 2024 yılının Ocak ile Ekim ayları arasında engelli bireyler adına ÖTV muafiyetinden yararlanılarak 166 bin sıfır kilometre otomobil satın alındı.
Mevcut yasal düzenlemelere göre, ÖTV muafiyetinden yararlanacak engel grupları ve şartlar belirli kriterlere dayanıyor. Bazı engel türleri ÖTV avantajından faydalanamıyor.
Elektronik ve tıbbi cihazlarda vergi istisnaları
Engellilere yönelik elektronik cihazlarda özel bir ÖTV veya KDV muafiyeti bulunmamakla birlikte, eğitim ve günlük yaşamı kolaylaştırmak amacıyla geliştirilen özel cihaz ve yazılımlar KDV istisnası kapsamına alınıyor. Görme engellilere yönelik kabartma klavye, baston gibi ürünler ile ortopedik engellilere yönelik tekerlekli sandalye, protez ve ortez gibi cihazlarda KDV uygulanmıyor.
Konut ve emlak vergisi muafiyetleri
Engelli bireylerin konut vergisi muafiyeti, yalnızca tek konutu olan ve bu konutun brüt alanı 200 metrekareyi aşmayan, %40 ve üzeri engellilik raporu bulunan vatandaşları kapsıyor. Bu muafiyetten yararlanmak için ilgili belediyelere rapor ve tapu belgelerinin sunulması gerekiyor.
Sağlık ürünlerinde KDV muafiyeti
Sağlık Bakanlığı ve KDV Kanunu kapsamında, işitme cihazları, tekerlekli sandalyeler, protez-ortezler ve rehabilitasyon ekipmanları gibi engellilere özel tıbbi cihazların tesliminde KDV alınmıyor.
Eğitim ve kültürel alanlarda ücretsiz erişim
%40 ve üzeri engel raporu bulunan engelliler, müze, ören yeri, milli parklar ve devlet tiyatrolarından ücretsiz faydalanabiliyor.
Kamu hizmetlerinde ücretsiz toplu taşıma
Engelli kimlik kartına sahip vatandaşlar, şehir içi toplu taşıma araçlarından (otobüs, metro, vapur gibi) ücretsiz yararlanabiliyor. Bu uygulama tüm illerde geçerli durumda.
Yüzde 90 ve üzeri engellilere tam ÖTV muafiyeti
Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na göre, engellilik oranı %90 ve üzerinde olanlar, araç kullanma yeterliliği aranmaksızın tam ÖTV muafiyetinden yararlanıyor. Bu grupta ortopedik, zihinsel, görme ve psikiyatrik rahatsızlıklar gibi çeşitli engel türleri yer alıyor. Araç kullanamayan bireylerin yakın akrabaları veya yasal vasileri, özel donanım şartı olmaksızın bu araçları kullanabiliyor.
Düşük oranlı engellilikte ÖTV muafiyeti koşulları
Engel oranı %40, %50 veya %80 olan bireyler için özel bir ÖTV indirimi bulunmuyor. %90 altı engelliler, sağlık raporunda belirtilen özel tertibat gereksinimlerini karşılamaları durumunda ÖTV muafiyetinden faydalanabiliyor. Özel donanımlı araç kullanmak zorunda olan ortopedik engelliler, yalnızca kendilerine özel olarak donatılmış araçları ÖTV muafiyetli satın alabiliyor.
18 yaş altı ağır engelliler ve ailelerinin hakları
18 yaşın altındaki ağır engelli çocuklar adına, ebeveynleri veya yasal vasileri ÖTV muafiyetli araç alabiliyor. Bu araçlar, çocuğun taşınması amacıyla kullanılıyor. Zihinsel veya psikiyatrik engelli ve %90 üzeri engel raporu olan bireylerin araçlarını ise üçüncü dereceye kadar yakınları kullanabiliyor.
Kas hastalıkları ve kalıcı felç durumunda ÖTV muafiyeti
Kas erimesi (DMD, SMA gibi) hastalıkları veya kalıcı felç gibi durumlarda, engel oranı %90’ın altında olsa bile, sağlık raporuyla belgeleyenlerin özel tertibatla araç kullanması halinde ÖTV muafiyetinden yararlanma imkanı bulunuyor.
Engel gruplarına göre detaylı veri paylaşılmıyor
Gelir İdaresi Başkanlığı, %90 üzeri ve %40–89 arası engel oranına sahip bireylerin ÖTV muafiyeti kapsamında hangi engel grubuna ait olduklarına dair istatistiki veriyi kamuoyuyla paylaşmıyor.
ÖTV muafiyetli araçların satış şartları
Muafiyetli araçlar, satın alındıktan sonra beş yıl boyunca satılamıyor. Bu süre içinde araç satılırsa, tahsil edilmeyen ÖTV geriye dönük olarak ödenmek zorunda kalınıyor.
İşitme engellilerin ÖTV muafiyetinden dışlanması
ÖTV muafiyetinde araçta özel donanım zorunluluğu bulunuyor. İşitme engellilerin araç kullanımı genellikle teknik değişiklik gerektirmediğinden, bu grup ÖTV avantajı kapsamına alınmıyor.
Ancak işitme engellinin ayrıca fiziksel bir engeli varsa ve özel tertibat ihtiyacı sağlık raporuyla belgelenirse, muafiyetten faydalanabiliyor. Ayrıca %90 ve üzeri engel oranı olan engelliler, engel türü gözetilmeksizin tam muafiyet hakkına sahip oluyor.