İspirto kelimesi nereden geliyor? sorusunun yanıtı, kamuoyunda sıkça gündeme gelmese de, kökeni itibarıyla oldukça dikkat çekici bir bilgi barındırıyor. Bir televizyon kanalında yayınlanan bilgi yarışmasında bu kelimenin anlamına dair sorulan soru hem yarışmacıyı düşündürdü hem de izleyicilerde merak uyandırdı. Program formatı gereği dört şıklı soruda "İspirto kelimesinin kökeninin anlamı nedir?" sorusu yöneltildi. Şıklar ise sırasıyla A: Komedi, B: Uzman, C: Yakıt, D: Ruh şeklinde verildi.
Bu sorunun dikkat çekici olmasının en temel nedeni, günlük hayatta oldukça sık kullanılan “ispirto” kelimesinin aslında kökeninde çok farklı bir anlama sahip olması. Pek çok kişinin “yakıt” anlamını doğrudan çağrıştırdığı bu kelime, aslında etimolojik olarak Latince kökenli “spiritus” kelimesinden türemiş durumda. Spiritus kelimesi ise doğrudan “ruh” anlamına geliyor. Bu bağlamda değerlendirildiğinde yarışmada doğru şık D seçeneği, yani “Ruh” oluyor.
Yarışma Anı Sosyal Medyada Gündem Oldu
Bilgi yarışmasında yöneltilen bu sorunun ardından yarışmacının cevabı ne olursa olsun, ekran başındaki pek çok kişi konunun etimolojik boyutuna dair araştırmalar yapmaya başladı. Özellikle sosyal medya kullanıcıları, “ispirto” kelimesinin neden “ruh” anlamına geldiğini sorgulayan paylaşımlar yaptı. Bu durum da dilin kökeniyle ilgili ilgiyi bir kez daha gün yüzüne çıkardı.
Etimolojik açıdan bakıldığında, “ispirto” kelimesinin İtalyanca'daki "spirito" ya da Latince'deki "spiritus" kökeninden Türkçeye geçtiği görülüyor. Latince "spiritus" kelimesi hem nefes hem de ruh anlamına gelirken, zamanla bu kelime alkol gibi uçucu maddeler için de kullanılır hale gelmiştir. Zira alkol, distilasyon yoluyla elde edilen, uçucu ve görünmeyen bir madde olması nedeniyle “ruh” kavramıyla özdeşleştirilmiştir.
“İspirto” Neden “Ruh” Anlamını Taşır?
Dilbilimciler, ispirto kelimesinin “ruh” anlamını taşımasının temelinde, alkolün damıtılması sonucunda elde edilen görünmez ve etkili maddenin, soyut olan “ruh” kavramıyla benzerlik göstermesinin yattığını belirtiyor. Kimya tarihinde de distilasyon sonucu elde edilen alkol türleri, “spirit” yani “ruh” kelimesiyle anılmıştır. Bu nedenle, tıpkı İngilizce’de "alcoholic spirits" (alkollü içkiler) gibi, Türkçede de bu kelime “ispirto” olarak karşılık bulmuştur.
Programdaki yarışmacının cevabı doğru ya da yanlış olsun, yöneltilen bu soru sayesinde kelimenin kökenine dair bilinmeyen bir gerçek de yeniden gündeme taşınmış oldu. Dört şık arasında bulunan ve halk arasında en az bilinen anlam olan "Ruh", kelimenin tarihi ve dilsel geçmişi açısından doğru cevabı temsil ediyordu.
“İspirto kelimesinin kökeninin anlamı nedir?”
A: Komedi
B: Uzman
C: Yakıt
D: Ruh