Ali Rıza Bey, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün babası olarak tarihe geçti. Selanik’te memur ve tüccar olarak hayatını sürdüren Ali Rıza Bey’in erken yaşta vefatı, Atatürk’ün çocukluğunda derin etkiler bıraktı. Peki, Ali Rıza Bey neden öldü?
Kesin bir ölüm nedeni üzerine farklı rivayetler olsa da, tarihçiler ve kaynaklar, Ali Rıza Bey’in sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybettiğini belirtiyor. Aile hayatı ve dönemin zorlu koşulları, onun vefatına zemin hazırlayan faktörler arasında sayılıyor.
Ali Rıza Bey kimdir?
Ali Rıza Bey, 1839 yılında Selanik’te doğdu. Kızıl Hafız lakaplı Ahmet Efendi’nin oğlu olan Ali Rıza Bey, önce Evkaf Kalemi’nde memur, ardından kereste ticaretiyle uğraştı. Zübeyde Hanım ile evlenen Ali Rıza Bey’in, Mustafa Kemal dahil altı çocuğu oldu. Ancak çocuklarından sadece Mustafa Kemal ve Makbule Atadan yetişkinliğe ulaştı. Selanik’in Koca Kasım Paşa Mahallesi’nde yaşayan aile, dönemin ekonomik ve sosyal zorluklarıyla mücadele etti.
Neden öldü?
Ali Rıza Bey’in ölüm nedeni hakkında net bir tıbbi kayıt bulunmuyor, ancak tarihçiler, 1888 yılında, 49 yaşında vefat ettiğini ve ölümünün kronik sağlık sorunlarına bağlı olduğunu belirtiyor. En yaygın görüş, Ali Rıza Bey’in siroz veya karaciğer yetmezliği gibi bir hastalıktan hayatını kaybettiği yönünde. Şevket Süreyya Aydemir’in Tek Adam adlı eserinde, Ali Rıza Bey’in alkol kullanımı ve buna bağlı karaciğer sorunları yaşadığı öne sürülüyor, ancak bu iddia tartışmalı. Falih Rıfkı Atay’ın Çankaya kitabında ise tüberküloz ihtimali üzerinde duruluyor. Dönemin yetersiz tıbbi koşulları, teşhisi zorlaştırmış olabilir.
Ölümünün etkisi
Ali Rıza Bey, 6 Kasım 1888’de vefat ettiğinde, Mustafa Kemal 7 yaşındaydı. Baba kaybı, ailenin ekonomik durumunu zorlaştırdı ve Zübeyde Hanım’ı çocuklarını büyütme sorumluluğuyla baş başa bıraktı. Mustafa Kemal’in Selanik Askeri Rüştiyesi’ne kaydolması ve askerlik kariyerine yönelmesi, bu dönemde şekillendi. Ali Rıza Bey’in erken ölümü, Atatürk’ün disiplinli ve bağımsız karakterinin oluşumunda önemli bir etken olarak görülüyor.
