Hatay'ın Samandağ ilçesinde yer alan Milleyha Sulak Alanı'nda yapılan botanik araştırmalar, bilim dünyasına yeni bir bitki türünü kazandırdı. Yılanyastığı (Arum L.) cinsine ait bu yeni tür, yalnızca Milleyha’da doğal olarak bulunuyor ve adına “Arum milleyhanum” — halk arasındaki adıyla “Milleyha tirşiği” — denildi. Ancak, bu keşif sevinci uzun sürmedi; zira tür, keşfedildiği anda bile ciddi tehditlerle karşı karşıya.
Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü Prof. Dr. Hasan Yıldırım ile bölgede görev yapan Biyolog Dr. Samim Kayıkçı’nın yürüttüğü ortak çalışma sonucunda keşfedilen bitki türü, bilimsel literatüre 30 Nisan 2025 tarihinde yayımlanan akademik makaleyle tanıtıldı. Prof. Dr. Yıldırım ve Dr. Kayıkçı, türün keşfi ve taşıdığı riskler hakkında önemli açıklamalarda bulundu.
Prof. Dr. Yıldırım, bitkinin keşfi sürecini şu sözlerle anlattı:
"Bitkiyi Milleyha'da keşfettik. Arum milleyhanum ismini verdik. Bu bitki zehirli olmasına rağmen yerel halk tarafından uygun bir şekilde işlendiğinde yemek olarak kullanılabiliyor. Bitkinin yöresel adı tirşik. Arum milleyhanum dünyada sadece Milleyha Sulak Alanı'nda yayılış gösteren bir tür. Bu bitki Hatay'da görev yapan biyolog Dr. Samim Kayıkçı tarafından bulundu. Yılanyastığı üzerine çalışmalar yaptığım için benimle örnekleri paylaştı. Üzerine yaptığımız çalışmalar sonucunda bitkiyi bilim dünyasına beraber tanıttık, makalesi 30 Nisan'da yayınlandı."
Yılanyastığı cinsinin yayılım alanlarına değinen Prof. Dr. Yıldırım, Türkiye’nin bu bitki grubu için önemine de dikkat çekti:
"Yılanyastığı cinsi dünyada Avrupa'dan Asya'ya ve Afrika'ya kadar genelde Akdeniz Havzası'nda yoğunlukta. Türkiye, bitkinin en önemli yayılış merkezlerinden biri. Dünyada 25-30 arasında türü yer alırken, Arum milleyhanum ile tür sayısı Türkiye'de 14'e yükseldi. Dünyada Türkiye'de yayılış gösteren 3’üncü endemik arum türü olarak literatüre girdi."
Ancak bu bilimsel keşif, beraberinde büyük bir ekolojik kaygıyı da getirdi. Prof. Dr. Hasan Yıldırım, bitkinin bulunduğu habitatın ciddi tehdit altında olduğunu vurguladı:
"Bitkiyi oldukça riskli bir alanda bulduk. Milleyha kuş cenneti sadece ülkemiz açısından değil, dünya açısından da oldukça önemli bir kuş konaklama merkezi. Bölge, göçmen kuşların geçiş noktaları ve şu ana kadar yapılan çalışmalarda 312 kuş türünün konakladığı ortaya konulmuş. Sadece kuşlar değil, 300 civarında bitki türü, 24 kelebek türü, 12 kurbağa türü, sürüngenlerin ve çok fazla böceğin de bulunması bu alanın önemini vurguluyor. Fakat şu anda Milleyha kuş cenneti ciddi anlamda insan etkisine maruz kalıyor. Özellikle organik ve inorganik artıkların, molozların Arum milleyhanumun bulunduğu alana dökülmesi, kaçak avcılığın oldukça yüksek oluşu, alanın 3'te 1'inin imara açık olmasından dolayı bölge tehdit altında. Bölgenin acilen koruma altına alınması gerekiyor. Acilen önemli bir koruma statüsü getirilmezse bu alandaki Arum milleyhanum gerekse de göçmen kuşlar ve tüm biyolojik çeşitlilik çok ciddi bir tehdit altında."
Biyolog Dr. Samim Kayıkçı da Arum milleyhanum’un taşıdığı özel değere ve karşı karşıya olduğu tehlikelere dikkat çekti:
"Arum milleyhanum eşsiz, dünyanın başka hiçbir yerinde olmayan bir tür. Kumul alanda birkaç tane popülasyonu olan, dolayısıyla kritik derecede tehlike altında olan bir tür. Ancak bölgedeki sıkıntılar nedeniyle bu bitkinin ne kadar hayatta kalacağı, gelecek nesillere nasıl aktarılacağı düşündürücü bir noktada. Alanda çöp dökme, kaçak avcılık, otlatma, tarımsal faaliyetlerin yapılması ve yapılaşma gibi olumsuz etkiler var. Bu olumsuz etkilerin giderilmesi lazım. Alanın büyük çoğunluğu özel mülkiyet, bu sıkıntının çözülmesi, bu eşsiz alanın asıl sahibi canlılara iade edilmesi lazım. Bu eşsiz alana sahip çıkmalıyız."
Hatay’daki Milleyha Sulak Alanı, yalnızca Türkiye'nin değil, dünyanın da önemli doğal zenginliklerinden biri olarak görülüyor. Ancak bu doğal miras, çevresel tahribat ve yetersiz koruma nedeniyle yok olma tehdidi altında. Uzmanlar, Arum milleyhanum’un korunması için acilen yasal statü kazandırılması ve bölgenin tamamının etkin biçimde korunması çağrısında bulunuyor.
