Lilith, mitolojide ve dini geleneklerde adı geçen, genellikle karanlık ve gizemli bir kadın figür olarak bilinen bir karakterdir. Yahudi, Sümer, Babil ve daha sonra Hristiyan ile İslam geleneklerinde farklı şekillerde anılmıştır. Lilith, genelde Adem’in ilk eşi olarak kabul edilir ve eşitlik arayışı nedeniyle cennetten kovulduğu anlatılır. Bu hikayeler, onun şeytani bir varlık, gece yaratığı veya çocukları öldüren bir iblis olarak tasvir edilmesine yol açmıştır. Feminist hareketler ise Lilith’i bir bağımsızlık sembolü olarak benimsemiştir.
Lilith efsanesinin kökeni, Mezopotamya mitolojisine kadar uzanır. Sümer ve Babil metinlerinde, Lilitu veya Lamashtu gibi isimlerle anılan ruhlar, Lilith’in temelini oluşturur. Yahudi geleneğinde ise Lilith’in hikayesi, özellikle Talmud ve Zohar gibi metinlerde şekillenmiştir. Adem’le eşit olmak istediği için Tanrı’ya isyan ettiği ve cennetten kaçtığı anlatısı, onun şeytanla ilişkilendirilmesine neden olmuştur. Zamanla bu efsane, farklı kültürlerde ve dinlerde çeşitli yorumlarla zenginleşmiştir.
Lilith kimdir? Lilith’in mitolojik kökeni
Lilith efsanesi, ilk olarak Mezopotamya’da ortaya çıktı. Sümer mitolojisinde Lilitu, gece dolaşan ve erkekleri baştan çıkaran bir dişi ruh olarak biliniyordu. Babil’de ise Lamashtu, çocukları ve hamile kadınları hedef alan bir iblis olarak tasvir edildi. Bu figürler, Lilith’in temelini oluşturdu. Mezopotamya’daki bu ruhlar, genellikle rüzgarla ilişkilendirildi ve kötülüğü temsil ediyordu.
Yahudi geleneğindeki Lilith
Yahudi mitolojisinde Lilith, Adem’in ilk eşi olarak öne çıkar. Tevrat’ın Yaratılış bölümündeki çelişkili anlatılar (Adem ve Havva’nın yaratılışının iki farklı versiyonu), Lilith efsanesinin gelişmesine zemin hazırladı. Talmud ve Zohar gibi metinlerde, Lilith’in Adem’le eşitlik talep ettiği, bu nedenle cennetten kaçtığı ve şeytanla birleştiği anlatılır. Bu hikayelerde Lilith, çocukları öldüren bir gece yaratığı olarak lanetlendi.
Diğer kültürlerdeki etkisi
Lilith efsanesi, Hristiyanlık ve İslam’da da farklı biçimlerde yer buldu. Hristiyanlıkta Lilith, şeytani bir varlık olarak görülürken, İslam’da “Leyla” adıyla benzer bir figür bazı halk hikayelerinde geçer. Orta Çağ’da Lilith, cadılarla ve büyüyle ilişkilendirildi. Modern dönemde ise feminist hareketler, Lilith’i ataerkil düzene karşı bir direniş sembolü olarak yeniden yorumladı. Lilith’in adı, günümüzde popüler kültürde de sıkça kullanılmaktadır.
