Son Mühür - Türkiye’de emeklilik sisteminde aylık dosya sayısı 16 milyona ulaşmış durumda. Her 1,8 çalışana bir emekli düşerken, ideal oran 4 çalışana bir emekli olarak belirtiliyor. Bu oranın sağlanamaması, sosyal güvenlik sistemini ciddi biçimde zorluyor. Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında, emeklilik sistemi ile maaş hesaplama yöntemlerini kapsayan çeşitli düzenlemelerin hayata geçirilmesi planlanıyor. Yeni sistemde sadece kazanç değil, prim gün sayısı da emekli maaşının artışında etkili olacak. Sabah Gazetesi’nin haberine göre, bu düzenlemenin ayrıntıları şöyle.
Emekli maaşı hesaplaması
Mevcut emekli maaşı sisteminde üç farklı dönem esas alınıyor: 1999 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası. Her dönem için farklı Aylık Bağlama Oranı (ABO) ve çarpanlar uygulandığı için, 1999 öncesinde uzun süre çalışmış olmak emekli maaşı açısından daha avantajlı bir durum yaratıyor.
Aylık hesaplamada kullaılan kriterler
- Sigortalının çalıştığı dönemde ödediği primler (Sosyal Güvenlik Prime Esas Kazanç - SPEK)
- Üç farklı döneme göre belirlenen Aylık Bağlama Oranları (ABO)
- Bir önceki yılın güncelleme katsayısı
- Geçmiş yılın enflasyon oranı
- Önceki yılın ekonomik büyüme oranının %30’u
- Mevcut yıl içindeki enflasyon artışları
Yüksek maaş için yapılması gerekenler neler?
Mevcut emeklilik sisteminde yüksek maaş alabilmek için öncelikle brüt maaş, yani prime esas kazancın yüksek olması önem taşıyor. Özellikle 1999 öncesi yapılan çalışmalar, emekli maaşına daha fazla katkı sağlıyor. Ayrıca emeklilik dilekçesinin verildiği yıl da maaş tutarını etkileyebiliyor.
Hangi dönemde emekli olan daha çok kazanıyor?
Emekli maaşı hesaplanırken dikkate alınan güncelleme katsayısı, yıllara göre değişiklik göstererek aylık tutarlarını da etkiliyor. Örneğin, 2024 yılında kullanılan katsayı, 2023 yılına ait enflasyon ve büyüme verilerine göre belirlendiği için, 2025'te kullanılacak katsayıya göre yaklaşık yüzde 30 daha yüksek oldu. Bu nedenle 2024'te emekli olanların maaşları, 2025’te emekli olacaklara kıyasla daha yüksek belirlendi. Enflasyondaki düşüş trendi devam ettiği için benzer bir durumun 2025 ve 2026 yılları arasında da yaşanması bekleniyor.
Fark devam edecek mi?
Güncelleme katsayısının belirlenmesinde kullanılan enflasyon ve büyüme gibi değişken parametreler nedeniyle her yıl emekli maaşlarında farklılıklar oluşuyor. Bu durumun önüne geçmek için katsayının sabit bir değere bağlanması gündemde. Eğer sabit bir güncelleme katsayısı uygulanırsa, yıllar arasındaki maaş farkları da ortadan kalkmış olacak. Kamu Denetçisi Abdullah Cengiz Makas da TBMM'deki komisyon sunumunda, bu konuda yasal bir düzenleme yapılmasının gerekli olduğunu ifade etti.
O iddia doğru mu?
Bu iddia gerçeği yansıtmıyor. Mevcut sistemde, ödenen prim miktarı arttıkça emekli maaşı da yükseliyor. Ancak çalışma hayatı boyunca sürekli asgari ücretten prim yatıranlar – özellikle Bağ-Kur’lular – daha düşük emekli maaşı alıyor. Aynı şekilde, önce yüksek prim ödeyip sonradan asgari ücretten ödeme yapanların maaşında da düşüş görülüyor. Sadece prime esas kazanç tutarları değil, çalışma süresi yani gün sayısı da maaşı etkiliyor. Bu nedenle, emekli aylığını artırmak isteyenlerin sistemde daha uzun süre kalması teşvik edilecek.
Yeni maaş sistemi
- Aylık bağlama sisteminde yer alan karmaşık yapı yerine daha basit ve anlaşılır bir modelin getirilmesi.
- Emekli maaşlarını etkileyen enflasyon artışlarının yeniden yapılandırılması.
- Sosyal güvenlik sisteminde bozulan aktüeryal dengenin yeniden kurulması.
- Sistemde uzun süre kalmanın, emekli maaşı açısından daha avantajlı hale getirilmesi.
