Türkiye’de 16 Nisan 2017’de yapılan referandumla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine (CHS) ve 9 Temmuz 2018 tarihinde de fiili uygulamaya geçilmiştir. Resmi durum böyle olmakla beraber CHS’nin bir tür ön uygulamasının Davutoğlu hükümeti yerine 24 Mayıs 2016’da kurulan son Başbakan Binali Yıldırım hükümeti döneminde uygulandığı düşünülmektedir.
İddia şuydu; Parlamenter sistemin işleyişi hantal olduğu için hızlı karar alınamıyor ve bu nedenle de hükümetler ülke yönetiminde hedefledikleri performansı gösteremiyorlardı. Bu nedenle CHS’ne geçildiğinde enflasyon, kur, faiz ve işsizlik düşecek; ekonomi büyüyecek ve şahlanacaktı. Biz de zenginleşip refaha erişecektik. Bu başarıldı mı?
|
Seçilmiş Parametreler |
Mayıs 2016 |
Nisan 2017 |
Temmuz 2018 |
Haziran 2022 |
|
Tüketici Enflasyonu (%) |
6,58 |
11,87 |
18,95 |
78,62 |
|
Dolar Kuru |
3,01 |
3,62 |
4,55 |
16,63 |
|
TCMB Referans Faiz Oranı (%) |
10 |
9,25 |
19,25 |
14 |
|
İhtiyaç Kredisi Faizi (%, Yıllık) |
20,29 |
17,02 |
21,53 |
27,44 |
|
Ticari Kredi Faizi (%, Yıllık) |
14,51 |
14,82 |
23,96 |
31,26 |
|
Milli Gelir (Yıllık, USD) |
862,7 |
851,1 |
789,1 |
650 (Tahmini) |
|
İşsizlik (Yıllık, %) |
10,9 |
10,9 |
11 |
11,3 |
|
Asgari Ücretli Oranı (%) |
41 |
35 |
36 |
57 |
|
Net TCMB Rezervi (Milyar USD) |
34 |
32 |
30 |
-62 |
|
Dış Borç (Milyar USD) |
408 |
453 |
442 |
630 |
|
Merkezi Yönetim İç Borç (Milyar TL) |
760 |
876 |
1967 |
3364 |
|
CDS |
250 |
167 |
325 |
842 |
Tabloda yer alan seçilmiş verilere baktığımızda aşağıdaki değerlendirmelerde bulunulabilecektir.
-
Enflasyon, kur ve CDS (dolar borcu için ödenen fazladan faiz) astronomik seviyelere çıkmışken Türk Lirası faizi ise düşük tutulmuştur. Yani paranızı dolarda tutarsanız yüksek faiz alırsınız. Türk parasında inat ederseniz birikimleriniz yok olacaktır.
-
Milli gelir %25 düştü. Yani fakirleştik.
-
İşsizlik oranı yatay, ancak Asgari Ücretli Oranı yükselmiş. Yani çalışanlar işini korumak için daha düşük ücretlerle çalışmak zorunda kalmıştır.
-
Dış borç %54, iç borç %340 artmışken, TCMB rezervleri de buharlaşmış.
Yani Türkiye CHS’ye geçtiği için; halk yoksullaştı, ülke borcu arttı, enflasyon canavarı ücretleri eritti. Yani CHS’nin başarısızlığının faturası tamamen halka kesildi.
Ezcümle CHS ülke yönetiminde tam manasıyla bir fiyaskoya sebep oldu. Bunun en önemli sebeplerinden birisi de devlet yönetiminde var olan “denge-denetim” mekanizmasının CHS ile yok edilmiş olmasıdır.
Bir tür “tek adam” rejimi olan CHS başarısızlığının faturasını ödemeye mahkum edilmiş olan halk bunun değerlendirmesini elbette sandıkta yapacaktır.
Prof. Dr. Mehmet Hasan EKEN
