İsrail'in ve İran hava savunma kuvvetlerinin karşılaştırılması | Demir Kubbe nedir?

İsrail'in hava savunma sistemi Demir Kubbe sistemi ile birlikte yıllardır tartışılmaktadır.Bu sistemin İsrail topraklarının tamamını tüm hava tehditlerine karşı koruyan bir 'mucize sistem' olduğu algısı kamuoyunda yer etmiştir. Bu durum İsrail'in 'yenilmezlik' algısını desteklemek için pompaladığı bir propaganda olarak değerlendirilmektedir. Ancak Demir Kubbe, İsrail'in hava savunmasında en alt kademeyi oluşturan bir C-RAM sistemidir.

1912 yılında, Trablusgarp Savaşı sırasında İtalyanların Osmanlı'ya karşı hava filosu kullanmasıyla, Türk askerlerinin topçu ve makineli tüfeklerle koordineli ateşi sonucunda Derne'de bir İtalyan uçağının düşürülmesiyle ilk hava savunma kullanımı gerçekleşti. Günümüzde, ülkelerin egemenlik haklarını iddia ettikleri toprak parçalarını gökyüzünden koruması, yani hava sahasını savunması kolay bir süreç değildir. Hava savunma görevleri, hava sahasının sürekli olarak gözlenmesi, izlenmesi ve çeşitli tehditlere karşı angajmanların belirlenmesi için karmaşık ve zorlu süreçleri gerektirir. Modern tehditler arasında, 15-20 metrelik mini mikro İHA'lar, 9-10 bin metre yükseklikteki savaş uçakları ve hatta uzaya ulaşabilen balistik füzeler gibi atmosferin birkaç katmanını içeren çeşitli tehditler bulunmaktadır.

İsrail Hava Savunma Kuvvetleri

İsrail Füze Savunma Teşkilatı (IMDO) tarafından geliştirilmektedir ve İsrail Hava Kuvvetleri tarafından yönetilmektedir. Bu mimari, farklı hava savunma sistemlerinin entegre edildiği merkezi bir komuta kontrol yapısı ile icra edilmektedir. İsrail'in hava savunma sistemleri şu şekildedir:

FIM-92 Stinger ve Machbet: Omuzdan atılabilen tek er tarafından kullanılan alçak irtifadaki hava savunma sistemleridir. FIM-92 Stinger, düşük irtifadaki hedeflere karşı etkili olan bir omuzdan ateşlenen hava savunma sistemi (MANPADS) olarak tasarlanmıştır. Stinger füzesi, hedefin yaydığı kızılötesi ve morötesi ışınları takip eden bir arayıcı ile donatılmıştır. Machbet ise M163 VADS sistemi üzerinden geliştirilmiş olup, Stinger füzelerini sisteme entegre etmiştir. Bu sistem, harici radarlardan veri alarak gözle temas dışındaki hedefleri tespit etmek için daha fazla hazırlık süresine sahiptir. Taşıdığı kamera sistemleri ile Stinger füzelerine göre daha isabetli atış oranı sunabilir.

Iron Dome (Demir Kubbe): Top, Havan ve Roket Karşı Tedbir Sistemi (C-RAM), küçük roketler, havanlar ve topçu mühimmatları başta olmak üzere seyir füzeleri, İHA'lar ve helikopterlere karşı etkili bir nokta hava savunma sistemidir.

Geçmişi yaklaşık 20 yıl öncesine dayanan Demir Kubbe sistemi, İsrail ile Filistin arasında barışın sağlanamaması ve İsrail'in Gazze bölgesine yaptığı saldırıların şiddetlenmesi sonucu, Hamas'ın karşı hamle olarak yerel (bölgedeki İsrail karşıtı aktörlerin desteği ile) ürettiği ve/veya tedarik ettiği 122mm veya farklı çaplardaki serbest uçuş (balistik uçuş) yapan roketlerle cevap vermesi üzerine, İsrail'in Rafael firması öncülüğündeki birçok şirket tarafından geliştirilmiştir. Sistem geliştirme çalışmaları 2010 yılında tamamlanmış ve test atışlarının olumlu sonuçlanması sonrası 2011 yılında İsrail kuvvetlerinin hizmetine girmiştir.

Sistemin geliştirme maliyetinin önemli bir kısmı ABD tarafından karşılanmıştır. Sadece 2011-2015 yılları arasında ABD'nin yaptığı yardım miktarı 1,3 milyar doları bulmuştur. Toplamda, Iron Dome'un geliştirilmesi ve seri üretimi için ABD tarafından yaklaşık 1,6 milyar dolar maddi destek sağlandığı belirtilmektedir. Sistemin geliştirilmesi sürecinde ABD'li savunma sanayii firmalarının alt sistem bazında önemli desteği olmuştur. Rafael ve Raytheon firmaları iş birliği yaparak Tamir füzelerinin ortak üretimini yapmaya başlamışlardır. Tahminen, Iron Dome sisteminin %50 civarında bileşeni ABD'deki savunma sanayii şirketleri tarafından üretilmektedir.

Demir Kubbe, bahse konu hava savunma mimarisinin en alt katmanlarından birini oluşturmakta ve Tamir isimli RF arayıcı başlığa sahip, azami menzili 70 km olan bir füze ile hedefini imha etmektedir. Hava gözetleme rolünde dakikada 1100, mühimmat belirleme rolünde dakikada 220 hedefi takip edebilen çok gelişmiş bir AESA radar olan EL/M-2084 radarı ile hedeflerini tespit eden sistem, fırlatılan roketlerin nereye düşeceğini hesaplayarak boş arazilere düşecek olan roketlere önleme icra etmemektedir. Bu sayede, eldeki önleyici füzeler idareli kullanılarak daha fazla hedefin imhası hedeflenmektedir.

Barak Hava Savunma Füzeleri: İsrail tarafından geliştirilen ve Sa’ar 5 ile Sa’ar 6 sınıfı korvetlerde kullanılan 70-100 km menzilli hava savunma sistemleridir. Gemilerdeki AESA radarlar sayesinde uzun menzilden hedef tespiti yapılabilmekte ve İsrail hava sahasının denizden korunmasına destek olunmaktadır. Barak füzeleri kara ve deniz tabanlı olarak kullanılabilse de İsrail, deniz tabanlı kullanımı tercih etmiştir.

Avrupa Birliği mali kuralları yeniden uygulamada| Üye 7 ülkeye bütçe disiplin süreci başlatıldı

Barak 1, gemileri uçak, helikopter, insansız hava aracı ve seyir füzelerine karşı koruyan bir nokta savunma füzesi iken, Barak 8 orta ve uzun menzilli bir hava savunma sistemi olarak daha geniş bir tehdit yelpazesine karşı etkilidir. Barak 8'in, Barak MRAD (35 km), Barak LRAD (70 km) ve Barak ER (150 km) olmak üzere üç versiyonu vardır. Barak ER ihraç edilmiş olup İsrail tarafından henüz kullanılmamaktadır. Barak 8 sistemi, çok işlevli radar, dikey fırlatma sistemi ve savaş yönetim merkezinden oluşur. Modüler bir versiyon olan Barak MX ise farklı sensörler ve füzelerle kullanılabilir. Gemi konuşlu Barak 8 versiyonunda EL/M-2284 çok rollü radar (MMR) kullanılmaktadır.

Patriot PAC-2 GEM-T: Patriot PAC-2 GEM-T, uzun menzilli hava savunma sistemi olarak bilinir ve taktik ve kısa menzilli balistik füzeler, seyir füzeleri, savaş uçakları ve İHA'lar gibi çeşitli hedefleri etkili bir şekilde önler. ABD tarafından tasarlanan bu sistem, İsrail tarafından uzun süredir kullanılmaktadır. GEM-T, PAC-2 füzesinin geliştirilmiş bir versiyonudur ve daha hafif yapısı, geliştirilmiş yakıtı, yeni harp başlığı ve hassas güdüm sistemi ile dikkat çeker. 2002 yılında hizmete giren bu füze, Irak Savaşı'nda başarıyla kullanılmıştır.

David’s Sling (Davud’un Sapanı): David’s Sling, uzun menzilli hava savunma sistemi olarak sınıflandırılır ve taktik, kısa ve uzun menzilli balistik füzeler, seyir füzeleri, savaş uçakları ve İHA'lar gibi çeşitli hedefleri önler. İsrail ve ABD ortaklığında geliştirilen bu sistem, Iron Dome ve Arrow sistemleri arasında orta bir katman oluşturur. 2006 yılında geliştirilmeye başlanmış ve 2017'de operasyonel hale gelmiştir. Ana bileşenleri şunlardır:

• Stunner Füzesi: İki aşamalı, 4,6 m uzunluğunda ve Mach 7,5 hıza ulaşabilen bir füze olup 15 km önleme yüksekliği ve 40-300 km menzile sahiptir. Gelişmiş güdüm sistemi ile "hit to kill" yöntemini kullanarak hedefi doğrudan vurur.

• Dikey Fırlatma Sistemi: Römork tabanlı bu sistem, Stunner füzelerini taşır ve fırlatır, her sistemde 12 füze bulunur.
• ELM-2084 Radarı: S-bandında çalışan, aktif elektronik taramalı antene sahip çok görevli bir radardır. 474 km mesafede 1100 hedefi takip edebilir ve ateş kontrol modunda 100 km mesafede dakikada 200 hedefi izleyebilir.
• Savaş Yönetim Merkezi: Operatör istasyonu ve komuta-kontrol merkezi olarak radar, fırlatma sistemi ve füzeler arasındaki veri bağlantısını sağlar, hedefleri tanımlar, sınıflandırır ve önceliklendirir.

Arrow-2 / 3 Anti Balistik Füze Sistemi: Arrow-2 / 3, orta ve uzun menzilli balistik füzeleri durdurmak üzere tasarlanmış bir füze savunma sistemi ailesidir ve İsrail’in çok katmanlı savunma sisteminin en üst katmanını oluşturur.

Arrow-2: 1998 yılında hizmete giren ilk operasyonel anti balistik füzedir. İki aşamalı, katı yakıtlı olup 6,5 m uzunluğunda, 0,8 m çapında ve 1,3 ton ağırlığındadır. Füze, Mach 9 hıza ulaşabilir, 50 km yüksekliğe ve 90 km menzile sahiptir. Hit to kill yöntemiyle hedefini vurur.
Arrow-3: 2017 yılında operasyonel hale gelen ve Arrow-2’nin geliştirilmiş versiyonudur. Orta ve uzun menzilli balistik füzeleri engellemek için tasarlanmıştır. İki aşamalı, katı yakıtlı olup 6,5 m uzunluğunda ve 0,5 m çapındadır. Füze, Mach 10 hıza ulaşabilir ve 100 km yüksekliğe çıkabilir. 300 km’nin üzerinde menzile sahip olduğu düşünülmektedir ve elektro optik arayıcı başlığa sahiptir. Bileşenlerinin %50’si ABD’de üretilmiştir ve ABD yapımı uzun menzilli radar AN/TPY-2 ile entegre çalışır. İsrail Havacılık ve Uzay Sanayi (IAI) tarafından üretilen Arrow sistemi, ABD Füze Savunma Ajansı (MDA) ile ortaklaşa finanse edilmekte ve geliştirilmektedir.
Sistem, Demir Kubbe, David’in Sapanı ve Barak 8 gibi diğer hava savunma sistemleriyle entegre çalışabilmektedir.

İsrail’in Hava Savunma Yapısındaki Tehditler:

1. Konvansiyonel alçak, orta ve yüksek irtifa tehditleri: İHA’lar, helikopterler, savaş uçakları, seyir füzeleri ve güdümlü mühimmatlar.
2. Yeni nesil alçak irtifa tehditler: Mikro sınıfta mühimmat bırakan veya kamikaze görevdeki drone’lar.
3. Yüksek irtifa ve uzun menzil tehditler: Balistik Füzeler (TBM, SRBM, MRBM, LRBM, ICBM).
4. C-RAM: Havan, topçu, ÇNRA ve el yapımı roketler gibi küçük, balistik rota izleyen ancak kısa menzilden aniden gelen ve hızlı önlemesi zor hedefler.

İsrail dört başlıktaki hedefleri de önleme noktasında kapsamlı ve katmanlı bir hava savunma mimarisi kurmuştur. Özellikle balistik füzeler noktasında TBM’lerden LRBM’lere kadar olan 150-5500 km aralıkta önleme gerçekleştirme noktasında ABD ile birlikte dünyadaki en başarılı ülkelerden biri konumunda yer almaktadır. Kıtalararası balistik füze önleme noktasında ABD’nin GBI sistemi dışında doğrudan muadil bir sistem zaten bulunmamaktadır. GBI sistemi de sabit tesislerde depolanan oldukça pahalı ve az sayıda füzeden oluşmaktadır.

Demir Kubbe nedir?

Demir Kubbe, İsrail'in 10 yıldan uzun bir süredir kullandığı hava savunma sisteminin adıdır. Bu sistem, İsrailli savunma şirketi Rafael ile İsrail devletine ait Hava ve Uzay Sanayileri kurumu tarafından ortak geliştirilmiştir ve üretimi İsrail'in kuzeyindeki bir tesiste gerçekleştirilmektedir.

İsrail basınında yer alan haberlere göre, sistem ilk olarak ülkenin kendi kaynaklarıyla tamamen üretilmesi planlanmıştı. Ancak seri üretime geçilmesiyle birlikte, ABD'den alınan finansal destek karşılığında sistem bileşenlerinin yarısı ABD'de üretilmeye başlanmıştır.

ABD'nin İsrail'in füze savunma sistemlerine yıllık 500 milyon dolarlık bir destek sağlaması öngörülmüştür. İsrail, Demir Kubbe sistemini 2011 yılında kullanmaya başlamıştır. Bu, ülkenin farklı menzillerdeki füze saldırılarına karşı geliştirdiği üç hava savunma sisteminden ilkidir.

Demir Kubbe, roket, füze ve havan gibi kısa menzilli saldırılara karşı etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Rafael, internet sitesinde Demir Kubbe'yi "muharebe ortamında kanıtlanmış dünyanın tek çok amaçlı sistemi" olarak tanımlamaktadır.

İsrail'in diğer hava savunma sistemleri ise uçak, insansız hava aracı ve uzun menzilli füzeler gibi orta ve uzun menzilli tehditlere karşı geliştirdiği Davut'un Sapanı, atmosferin en üst katmanlarına kadar ulaşabilen Ok 2 ve atmosfer dışına çıkabilen Ok 3 olarak sıralanmaktadır.

Demir Kubbe sistemi nasıl çalışıyor?

Demir Kubbe, gece ve gündüz olmak üzere her türlü hava koşulunda çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Sistemin bir parçası olarak, tehdidi algılayan radar sistemi bulunmaktadır. Bu radarlar, gelen roketin ne kadar bir tehdit oluşturduğunu tespit eder. Bu füzeler, mobil üniteler ya da sabit noktalardan ateşlenebiliyor ve bunlar aracılığıyla gelen roket havada imha ediliyor. Rafael, sistemin yüzde 90 başarı oranına sahip olduğunu söylüyor.
Ancak daha önceki çatışmalarda da görüldü ki, Hamas'ın çoğu "ev yapımı" birkaç yüz dolar değerindeki roketleri bu pahalı sistemi delerek hasara ve can kaybına yol açıyor. Demir Kubbe'de kullanılan savunma füzeleri 20 bin ila 100 bin dolara mal oluyor. Hamas'ın ucuz roketlerle, gelişmiş savunma sistemini yorduğu ve peşinden gelen roketlerin füze kalkanını bu sayede aşabildiği belirtiliyor. İsrail tarafında kaygı yaratan bir diğer nokta da atılan roketlerin Kudüs ve Tel Aviv'in dış mahallelerine ulaşabiliyor olması.

Demir Kubbenin özellikleri

Demir Kubbe sistemi, kısa menzilli roketlere ve 70 kilometre menzile sahip 155 mm topçu mermilerine karşı koruma sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Üreticisine göre, bu sistem olumsuz hava koşullarında gece gündüz çalışabilir ve aynı anda birden fazla tehdide yanıt verebilir. Demir Kubbe'nin üç merkezi bileşeni bulunmaktadır:

• Tespit ve İzleme Radarı: Radar sistemi, İsrail Savunma şirketi Elta ve İsrail Havacılık ve Uzay Sanayii'nin yan kuruluşu olan IDF tarafından inşa edilmiştir.
• Savaş Yönetimi ve Silah Kontrolü (BMC): Bu bileşen, İsrailli bir yazılım şirketi olan mPrest Systems tarafından Rafael için inşa edilmiştir.
• Füze Atış Birimi: Bu birim, tamir füzelerini fırlatmak için elektro-optik sensörler ve yüksek manevra kabiliyetine sahip birkaç yönlendirme kanadıyla donatılmıştır. Sistemin çalışma şekli, atılan füzeyi tanımlamak, hedefe kilitlenmek ve roketi veya füzeyi havadayken imha etmektir. Sistem, hizmete girdiği 2011 yılından bu yana atılan her 10 füzeden 8 tanesini havada vurmuştur ve günümüzde de kullanılmaktadır.

İran Hava Savunma Kuvvetleri

İran, çeşitli kaynaklardan temin ettiği çok sayıda hava savunma sistemine sahiptir. 1970'lerde ABD'den 40 km menzilli MIM-23B Improved Hawk sistemini almış, daha sonra bu sistemi Mersad olarak modernize etmiştir ve günümüzde 120 adet Mersad bulunmaktadır. Ayrıca Amerikan yapımı Patriot sisteminin kopyaları olan Talash ve Ra’ad sistemlerine sahip olup, bu sistemler 2017'de Talash-2 adıyla tanıtılmıştır. İngiltere'den sınırlı sayıda 7 km menzilli Rapira sistemi de edinmiştir.1980'lerde Çin'den Sovyet yapımı S-75'in kopyası HQ-2J sisteminden 14 adet almış, bu sistemleri 1990'larda Sayyad-1 adıyla modernize etmiştir. Çin'den ayrıca Fransız Crotale sisteminin kopyası olan FM-80'den de almış ve bu sistem 2010'da Ya Zahar-3 olarak modernize edilmiştir.

1990'ların başında Rusya'dan 240 km menzilli S-200 sistemini temin etmiş ve bu sistemleri Tahran, Isfahan, Hemedan ve Bender-Abbas'a konuşlandırmıştır. 2005'te Buşehr Nükleer Tesisi'nin güvenliğini sağlamak için Rusya'dan 29 adet Top-M1 sistemi almıştır. 2007'de Rusya ile S-300 Favorit sisteminin alımı için anlaşma yapılmış, ancak teslimat 2015'te nükleer anlaşma sonrası gerçekleşmiştir. 2016'da Rusya'dan aldığı S-300 Favorit sistemi, İran'ın en modern uzun menzilli hava savunma silahıdır. Bu sistemlerden ikisi Tahran, biri Buşehr ve biri Isfahan'da bulunmaktadır.Londra merkezli Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü'ne (IISS) göre, İran İslam Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri'nde 37 bin personel bulunmaktadır. Ancak, uzun yıllardır süren uluslararası yaptırımlar, Tahran'ın modern askeri teçhizata erişimini büyük ölçüde engellemiştir. Hava Kuvvetleri'nin envanterinde, Rus yapımı jetlerin yanı sıra 1979'daki İslam Devrimi'nden önce alınan eski Amerikan modelleri dahil sadece birkaç düzine faal saldırı uçağı bulunmaktadır.

IISS'ye göre, İran dokuz adet F-4 ve F-5 savaş uçağından oluşan bir filoya, Rus yapımı Sukhoi-24 jetlerinden oluşan bir başka filoya ve bazı MiG-29, F7 ve F14 uçaklarına sahiptir. Ayrıca, İran'ın hedefe yönelik tasarlanmış kamikaze insansız hava araçlarının sayısının binlerle ifade edilebileceği belirtilmektedir. İran'ın yaklaşık 3 bin 500 karadan karaya füzesi olduğu ve bazı füzelerin yarım tonluk savaş başlıkları taşıyabildiği tahmin edilmektedir. Ancak, bu füzelerden İsrail'e ulaşabileceklerin sayısının oldukça sınırlı olduğu öngörülmektedir.

İran Hava Kuvvetleri Komutanı Emir Vahidi, çarşamba günü yaptığı açıklamada, Rusya'dan alınan Sukhoi-24 tipi savaş uçaklarının olası bir İsrail saldırısına karşı "oldukça hazırlıklı" olduğunu söyledi. Ancak, İran'ın 1960'larda geliştirilen Sukhoi-24 savaş uçaklarına olan bağımlılığı, hava gücünün İsrail'e karşı nispeten zayıf olduğunu göstermektedir.

Savunma alanında, İran daha çok Rusya ve yerli üretim karadan havaya füze ve hava savunma sistemlerine güvenmektedir. 2016 yılında İran, Rusya'dan uçak ve balistik füzeler de dahil olmak üzere birden fazla hedefi aynı anda vurabilen uzun menzilli karadan havaya füze sistemleri olan S-300 uçaksavar savunma sistemini satın aldı. Ayrıca, İran yerli üretim "Bavar-373" model karadan havaya füze sistemi ile "Sayyad" ve "Raad" savunma sistemlerine de sahiptir.

IISS araştırma görevlisi Fabian Hinz, Reuters'e yaptığı açıklamada, "İki ülke arasında büyük bir çatışma olursa, İran muhtemelen ara sıra elde edilen başarılara odaklanır. İsrail'in sahip olduğu kapsamlı hava savunmasına sahip değiller," dedi.