Son Mühür Haber Merkezi/ Melekşah Tufaner Gün Başlıyor programına konuk olan Yurtdışı Emeklilik ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Fuat Tütüncüoğlu, Ayşegül Koç’un sorularını yanıtladı.
Asgari ücrete gelen zamları değerlendiren Tütüncüoğlu, “Eskiden ne kadar güzeldi, seneden seneye bu konuları konuşuyorduk. Ama şimdi 1 Ocak- 30 Haziran, 1 Temmuz – 31 Aralık olarak gene eskiye döndük, asgari ücret iki aşamalı zamlandı. Bu asgari ücreti kenara bırakalım her ay akaryakıta, tütün ürünlerine zam yapıldığı gibi maaşları da otomatiğe bağlasak daha güzel olmaz mı diye düşündüm. 1 Temmuz 2023 itibari ile asgari ücret arttı fakat cebimize giren bir para henüz yok. Cebimizden çıkan örneğin şu anda 11 Temmuz 2023 tarihinde bu programı yapıyoruz, 1 Temmuz’dan geçerli olmak üzere KDV oranlarının değişikliği söz konusu oldu, 10 Temmuz itibari ile de bütün KDV oranları değişti. Bu fiyatlara da yansıdı. Hala emekliler maaşlarını alamadılar. Ona karşın zam furyası devam ediyor” dedi.
“EYT doğru hesaplanmadı"
Tütüncüoğlu, “Eskiden fiyat düzenlenmesi deniyordu artık zam denmeye başlandı. Tabi asgari ücretin değişmesi ile birlikte ben uzmanlık alanım gereği sosyal güvenlik açısından bakacağım. Yüzde 25 olarak belirlendi, hem halk arasında Fuat Bey kök aylık nedir, EYT’lilere bu neden yansımıyor? deniyor. EYT’lilere yansımıyor demek söz konusu değil, şu anda ben bağlanan EYT maaşlarının, bağlanacak olanlarında doğru maaş olarak hesaplandığına inanmıyorum. Hep kulağımıza 7500 TL olarak geliyor, bu herkese böyle bağlandı. Daha geçen gün emekli maaşının bağlanmasını bekleyen bir kardeşimizle konuştum 18 yaşından küçük günü baz alınarak EYT’li kabul edilmiş ve bu arkadaş maaş bekliyor. Alamaz... İlk işe girişlerde 1981 çok önemli bir tarihtir. 1981 öncesi kişi 13 yaşında olsun, kabul ederiz. Ama 1981 sonrası ilk işe girişlerde 18 yaşı baz almak zorundayız. Şu an emekli aylıkları bağlanırken bunları çok gözlemliyorum hayal kırıklığına uğrayacaklar, BAĞ-KUR'lular da öyle... BAĞ-KUR'lular Martın 17’sinde müracaat etti. 17 günlük BAĞ-KUR primini yatırmak zorundalardı, yatırmadılar... Bunlar hayal kırıklığına uğrayacaklar, maaşlarına ret gelecek. 1999’da ilk işe girişi olan arkadaşımız başvurdu şu an EYT’den maaş bekliyor ama bekleyemez. 1999 artı 25 sene dediğimiz zaman 2024 yılında emekliliği hak edecekler. Bunlar hiç hesaplanmadı” ifadelerini kullandı.
“Kadında 20 yıl, erkeklerde 25 yıl”
“Biz Türkiye’de emekli aylığı bağlanırken ilk işe giriş tarihine bakıyorduk, kadın 20 yılını dolduracak diyorduk. Sonra yaşa bakıyorduk, sonra güne bakıyorduk. Şimdi bu yıl sınırı değişmedi. Kadın 20 yıl erkekler 25 yıl... Halk arasında seçim öncesi bu EYT'yi takip eden aylarda birçok siyasi kişilerin sosyal güvenliği adına birçok demeçler verdi miting alanlarında ya da basın toplantısında. Erkeklerde de yıl sayısının 7200’e yani 20 yıla düşeceği söylendi. Şu anda torba yasa çıkıyor burada bir medya programında ben bu programı yapıyorum ama benim nefret ettiğim bir konuya değinmeden geçemeyeceğim. Bazı yazılı basın organları torba yasa meclise sunuldu, EYT mağduru mesajları okutuyorlar insanlara. Bu terbiyesizliktir. 11 Temmuz gibi bu programı yapıyoruz şu anda TBMM de verilen torba yasada kişilerin emekliliği ile ilgili, staj sayıları ile ilgili, BAĞ-KUR borçlanmaları ile ilgili hiçbir şey yok. Ama bu sabah yine gelirken yolda radyoda dinledim yine aynı şeylerden bahsediyorlar. Bu çok kötü bir şey, kişiler 20 sene bekliyorlar bir umut diye. Şu anda refah payı diye bir şey çıktı.”
“Kök maaş nedir dersek...”
“Şu an da Türkiye’de en az maaş 5500 TL idi, 7500 oldu. Yani 7500’den aşağı maaş bağlanmayacak dendi. Şu an halen daha 5900 TL maaş bağlanan vatandaşlarımız var. Kişilerin sigortaya girdiği tarihten itibaren kumbaraya attığı paralar karşılığında emekli aylıkları belirleniyor. Ama bağlanan emekli aylıkları artık Arap saçına döndü. Niye döndü? Çünkü o emekli aylıklarının bağlanmasında 31 Aralık 1999 öncesi günler çok önemli. 2000 ve 2008 arası günler de çok önemli. 2008’den sonraki günler hiç önemli değil. 2008 yılından sonra asgari ücreti isterseniz siz 25 bin lira yatırın maaşı biraz toparlarsınız. O nedenle o refah payı ilave zamla o nedenle verildi. Eskiden asgari ücret artıyordu, maaş zammı belirleniyordu. Şimdi 2008 yılından sonra aylık bağlama oranlarını düşürdükleri için sözüm meclisten dışarı ama refah payından pay vermek zorunda kaldılar. Bu yüzde 25 neden kök aylığı etkilemiyor? Çünkü burada 1999 öncesi aylık bağlama oranları yüzde 83 civarındayken, 2000-2008 arası aylık bağlanma oranları yüzde 71 iken, 1.10.2008 yılından sonra bu yüzde 59’a düştü. Yani aylık bağlama oranı kişilerin maaşlarını etkileyen en önemli faktörlerden birisi. Burada EYT’den emekli olacak kardeşlerimizin maaşlarının doğru hesaplanmadığını düşünüyorum derken, bunun için söylüyorum. 31.12.1999 öncesi günleri ben hep halk tabiri ile evin temeli diyordum. 1999 öncesi ne kadar primi var ise ne kadar prime esas kazançları yüksek ise bu kişilerin halen daha EYT’li olarak maaş almaları mümkün değil. Daha yüksek maaş almaları gerekir.”
“Personel sayısı sınırlı”
“Hep 7500 bunun yüzde 85’i böyle yüzde 15’i normal hesaplanmış şekilde maaşlar bağlanıyor. Ama ben şu an da Temmuz itibari ile ülke genelinde hala daha Nisan maaşlarının bağlanmakta olduğunu biliyorum. Aradan 4 ay geçmiş ama hala daha maaşlarını alamayan kardeşlerimiz var. Şimdiye kadar geç bağlanmanın farklı nedenleri var. Bir tahsis dediğimiz olay. Tahsis yani dilekçesini evren vatandaşın dilekçesi tahsis odasına gittiğinde, tahsis odası emekli odasındaki görevli memurlar o kişilerle ilgili BAĞ- KUR’luluğu var ise Esnaf Odası’na, Ticaret Odası’na, Vergi Dairesi’ne yani bütün bu sosyal güvenlik kurumlarına emeklilik dilekçesi veren kişinin tüm yurt içi ve yurt dışı mazisi araştırılır. Bütün bilgi ve belgeler temin edilir ondan sonra emekli aylığı bağlanır. Eğer kişinin geçmişte vergi kaydı, Ticaret Odası kaydı var hangi tarihlerde silinmiş, tekrar ne zaman göreve başlamış bunlar çok önemli kişilerin emekliği aylığı bağlanabilmesi için. O nedenle ben gecikmelerin normal olduğunu düşünüyorum. Bir de personel sayısı sınırlı Türkiye’de. Eskiden ayda 5 bin tane dosya ile ilgileniyorken, SGK çalışanları 50 bin dosya ile ilgilenmeye başladılar. O nedenle ben emekli aylıklarının bağlanmasındaki gecikmeyi normal karşılıyorum. Emeklilik dilekçesi vermiş ve emekliliği bağlanmamış kardeşlerimizin her zaman için avans alma hakkı var. Ve avanslar kendilerine hemen bağlanır.”
“Dul ve yetim aylıkları aynı”
Tütüncüoğlu, “EYT artık yaşamımıza girmiş harfler oldu Emeklilikte Yaşa Takılanlar olarak. Eskiden emeklilikti ama artık EYT dilimize dolandı. EYT maaşlarına zam gelmeyecek diye bir şey söz konusu değil. Biraz önce dediğim gibi bağlanan maaşlarda yanlışlık olduğunu düşünüyorum. Bu maaşlar bağlandıktan sonra her bir emekli kardeşimiz bağlanan maaşına inanmıyorsa sosyal güvenlik kurumuna dilekçe versin maaşımın yanlış hesaplandığını düşünüyorum, yeniden hesaplansın diye. Dün iki milletvekili torba yasaya ek madde ilave ederek emekli milletvekillerinin maaşlarının yeniden düzenlenmesini istedi. Umarım torba yasa gerçekleşirken sizin dediğiniz gerçekleşir. Umarım bu milletvekilleri bu taban aylığı olan 7500 liranın asgari ücrete yakın bir rakama çıkmasını talep eder. Ama şu anda yok. Dul ve yetim aylıkları da aynı devam edecek yüzde 25 oranı geçerli orada da” dedi.
Asgari ücretin SGK’ya yansıması...
Tütüncüoğlu, “Asgari ücretin SGK’ya yansımasında ben borçlanmaları önemserim. BAĞ-Kurluların 1 Temmuz’dan itibaren aylık yatıracak oldukları prim 4292 lira. Borçlanmalara gelirsek günlük 143.09 kuruştan borçlanma yapabilecekler asgari ve yurtdışı borçlanması olarak. Yurtdışındaki kardeşlerimizde bir günü 201,22 kuruşa satın alabilecekler. 31 Temmuz 2019’dan itibaren çıkan yasa ile gurbetçi kardeşlerimizin SGK’dan emekli olmaları ellerinden alındı. Artık bu kardeşlerimiz BAĞ-KUR’dan borçlanma yapabilecekler. BAĞ-KUR’DAN borçlanma yapabilmeleri içinde 5400 gün satın almaları halinde, 201, 22 kuruş ödeyecekler. Hala şu anda 1 Eylül 1999 öncesi işe giren gurbetçilerimizde kadınların 7200 günle, erkeklerin de 9000 günle emekli olma hakları ellerinde var. 4B kişinin hiç kendine ait arazisi ve iş yeri yok ama gün kazanma adına isteğe bağlı prim var. Adı isteğe bağlı sigorta 2018 yılında yaşamımıza gelen yasa ile, 2018 yılından sonra yatırılan sigorta primleri BAĞ-KUR olarak yatırılmaya başlandı. 1260 günden fazla isteğe bağlı sigortalı iken günleri tamamlama adına son 1260 gün isteğe bağlı prim yatırılan ise bu kardeşlerimiz SGK değil BAĞ-KUR’dan prim yatırılan olacaklar. İlk ödeyecekleri primde 4292 lira 64 kuruş. Kişi tarımla uğraşıyor ve kendisine ait arazisi yok ve bir başkasının arazisinde işçi ise ek beş tarım sigortası yatırmasını sağlıyor sosyal güvenlik. Bununla ilgili ek beş tarım sigortası dediğimiz bir form var. Bunu da Tarım İlçe Müdürlüğü’ne, Ziraat Odası’na ve bağlı bulunduğu muhtara imzalatmak sureti ile formu teslim edebilir. Bu onaylandıktan sonra kişi ek beş tarım sigortası olacak” diye konuştu.
