El sanatları, yöresel yemekleri, hanları, hamamları, tekkeleri, türbeleri ve büyük çoğunluğu 15. Yüzyıl eseri olan küçük ama özellikli camileri ile açık hava müzesini andıran Tire; Şeyh Bedrettin, Strabon, Büyük İskender, efsanevi kadın savaşçılar Amazonlar, Kanuni, Timur ve Bakire Meryem gibi ünlülere de ev sahipliği yapmış. Ben en güzel camilerin nerede olduğu sorusuna ‘ Tire ‘ diyorum.
Vaktiyle burada 13 hamam ve 270 çeşme bulunuyormuş. Ben demiyorum, Evliya Çelebi diyor. Tire’ye ‘ Hamamlar Şehri ‘ de denildiği olmuş.
İkinci Mahmut döneminde Bektaşiler, Sasa Bey döneminde Efes halkının bir bölümü, Büyük İskender zamanında Filistin’den getirilen Yahudiler, mübadele yıllarında da Girit’ten gelen Türklere ev sahipliği yapmış olan Tire için Evliya Çelebi ‘’ Şehr-i Muazzam Taht-ı Kadim’’ demiş.
Evliyalar Diyarı olarak anıldığı gibi ‘ Küçük Bursa ‘ olarak da biliniyor.
Dünyanın en kaliteli incirleri burada yetişiyormuş, biliyor muydunuz?
Güme Dağlarından toplanan nar ve karadutların şurupları ise şifa dağıtıyormuş. Kestanesi ve cevizi de yabana atılır gibi değil…
Sanat ve zenaat iç içe burada.
Keçeciler, urgancılar, dokumacılar, yorgancılar, saraçlar, hasırcılar, körükçü çizmeciler, kalaycılar, ahşap oymacılar, kabak kemaneciler, semerciler ve nalıncılar azalmış olsa da yine de varlar!
Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Roma ve Bizans uygarlıklarına ev sahipliği yapmış olması nedeniyle zengin bir kültür mirasına sahip.
İlk metal para Tire’de basılmış. Bu gümüş paralara ‘ mangır ‘ deniliyormuş.
Şehrin adı üç anlamına gelen ‘three’ sözcüğünden geliyorsa da Thira, Thyeira, Tyrha, Apeteira, Teira olarak da anılmış farklı yıllarda.
Tire, 5 bin yıl önce Ön Asya’nın ilk yerleşik kavmi olan Pelasgların üç kabilesi tarafından kurulmuş.
28 Mayıs 1919- 4 Eylül 1922 arasında Yunan işgali yaşamış.
Melahat Aksoy, Faik Tokloğlu, Fuat Mensi Dileksiz, Tanju Okan, Lütfi Filiz, Can Egeli, Orhan Rahmi Gökçe, Seha Gidel, Halil Çulhaoğlu, Cansel Eliçin gibi Tireli unutulmazları biliyor musunuz bilmem…
Fransız Şair-devlet adamı Alphonse de Lamartine de bir dönem burada yaşamış.
Yazar Yılmaz Göçmen de bugünün üretken/ çalışkan Tirelilerinden…
*
Önceki genel seçimler döneminde Prof. Dr.Tanju Çelik ile gelmiştik Tire’ye. Partililerle, Safiye Topuz ile o günlerde tanışmıştım.
Tire’ye kütüphane açma düşüncesi sonraki günlerde gündeme geldi.
Parti, ilçe binasında kütüphane açma düşüncesine ‘evet’ deyince kolları sıvamış önce Ardahan Totuk, sonra da Süleyman Ünlü kardeşlerimle buraya iki kez kitap taşımıştık.
Son olarak da 250 kitabı İsmail Bey ile göndermiştim.
Çağdaş Türk ve Dünya klasikleri, araştırma- inceleme kitapları, felsefe kitapları, şiir kitapları ve kişisel gelişim kitaplarıydı gönderdiklerim.
İlçe Başkanı Gürol Soyuer ile anlaşmış, kütüphanenin adını ‘ Rasime Şeyhoğlu- Mehmet Atilla Kütüphanesi ‘ olarak belirlemiştik.
Mehmet Atilla, Türk edebiyatının üretken/ çalışkan öznelerinden… Ödüllü, kitap fuarlarının ve okulların imza ve söyleşi için ağırladığı bir şair- yazar. Türkçesine hayran olduğum bir öğretmen. Eşine az rastlanır bir dost.
25 Haziran 2025’te 1035 kitapla yaptığımız açılışa kimler katılmadı ki…
CHP İlçe Başkanı Gürol Soyuer, yazar Yılmaz Göçmen, Gençlik Kolları Başkanı Enes Saruhan, Kadın Kolları Başkanı Funda Pir ve arkadaşları Gaye İçelli, Mehtap Taşkan, Aynur Göreke, Günseli Türkay, Emine Karakış.
Parti yöneticileri; Uğur Adıgüzel, Alper Akseki, Efsun Kanal, Meliha Fidan, Uğur Akbaba.
Belediye Başkan Yardımcısı Yalçın Kaya.
Belediye Meclisi ÜyesiAysun Yağcıoğlu.
Tüm Emekli Sen’den Halil Suna ve Çetin Bey.
Kent Konseyi Gençlik Meclisi Başkanı Janset Bade Şeyhoğlu.
Ve kitapsever Tireliler…
*
Kurdela kesimi öncesinde ilçe başkanı Gürol Bey ile belediye başkan yardımcısı Yalçın Bey’in yaptığımız işi özetlemesi ve teşekkürü sonrasında söz benimdi.
Gönül istiyor ki ülkemizin dört bir köşesinde huzur olsun. Yoksulluk- sefalet hiç yaşanmasın. Birileri kuru ekmeğe talim ediyorken bir başkası 5 bin 500 Euroluk ayakkabıyla dolaşmasın.
Gönül istiyor ki bilim- sanat ve edebiyat kök salsın. Orhan Kemal, Sabahattin Ali, Yunus Emre, Şirazlı Sadi, Dostoyevski, Shakespeare her birimizin arkadaşı olsun.
Bu duygu ve düşüncelerle Bir’i Belçika’da olmak üzere ülkemizin dört bir köşesinde toplam 63 kütüphane açtık. Tire’deki 64. Oluyor. Yakında ise 65.sini Manisa’nın Köprübaşı’sında açarak yürüyüşümüzü sürdüreceğiz. İlginize teşekkür ederiz.’’
Tabii ki bununla kalmadık. Sorulara yanıt verdik. İran- İsrail Savaşı’na değindik.
Emekli bir kütüphanecinin ilçe yönetimine her zaman yardımcı olacağını söyleyen konuşması her birimizi mutlu etti.
Eylül sonlarında ya da ekim başlarında Kemal Anadol ile Mehmet Atilla’yı ağırlayacak olan Tire CHP İlçe yönetimine biz de dışarıdan lojistik desteğimizi sürdüreceğiz tabii ki…
Kütüphaneyi kurmakla bitmiyor iş, ozanları- yazarları buraya taşıma konusunda da Tire’ye el vereceğiz. Belediye de herhalde ulaşım desteği konusunda elimizden tutar.
Aklımdan hiç çıkmayan Karşıyaka Kent Müzesi ile Bergama Kent Müzesi konusu yine depreşti bende. Tire’de Kent Müzesi var. Ödemiş, Selçuk ve Turgutlu’da da…
Sahi neden Karşıyaka ve Bergama’da kent müzesi yok?
Oysa Yıldız Ünsal, Mustafa Balbay’ın da katıldığı bir akşam yemeğimizde bize söz vermişti bu konuda. Tanju Çelik hakeza…
Üşenmeyin, Tire’ye gidin. Hanları, hamamları, camileri ve konakları görün. CHP’de soluklanın ve Kent Müzesi’ni illâ ziyaret edin.