BÜNYAMİN DOBRUCALI /
İzmir’in göbeğindesin. Öyle böyle değil, o kadar merkezindesinki, rekorlar kıran, Türkiye’nin gündemine oturan Tarkan’ın konserini evinden hiç çıkmadan, pencereyi açarak dinleme şansın var. Resmiyette Ege Mahallesi olarak geçen ancak sakinlerinin Murtake ya da Mortake dediği bölgeden bahsediyorum.
MERKEZ’E ÇOK YAKIN, İZMİR’E ÇOK UZAK!
Basmane, Alsancak, Kordon Boyu’nun hemen dibinde, İZBAN tren hattının doğu tarafında kalan, üst üste yığılmış izlenimi veren derme çatma evlerin iç içe geçtiği, görülmeyen, görülemeyen belki de görülmek istenmeyen bir bölge Murtake. İsmi, bir zamanlar bölgenin sakinleri olan Rumların şimdi yerinde olmayan Rum mezarlığından geliyor. Ölümü hatırlatan Murtake kelimesi, tıpkı kurtuluşun olduğu gibi büyük İzmir yangınının da 100’üncü yılında bölgenin Rum mahallesi olduğunu gösteren küçük bir detay aslında.
MEZARLIK YOK AMA KİLİSE HALA YERİNDE!
Büyük İzmir yangını sonrası son Rum’un da terk ettiği bölgenin o döneme ait hatıralarını bulmak bugün neredeyse imkansız. Hemen dibinde caminin yer aldığı, evlerin arasında sıkışıp kalmış, kaderine razı bir sessizliğe bürünmüş bir yapı hariç. O yapı ‘Aya Yani Ligaria Kilisesi’…
AYA YANİ YA DA SAİNT GİOVANNİ!
Kültür Bakanlığı bir zamanlar İzmir’in nefes alıp verdiği mekanlar arasında yer alan ancak günümüzde işlevini yitirmiş kayıp kiliseleri kayıt altına alma konusunda üstüne düşeni yapmış. Murtake bölgesindeki kilise hakkında ‘’ AYA YANİ LİGARİA KİLİSESİ 1922 yılı büyük yangınından önce adını verdiği mahallede bulunan Ortodoks Rum Kilisesi (XIX. yüzyılda Rum göçleriyle Rum mezarlığının güneyinde gelişen Rum mahallesi; şimdiki Kuruçay- Ege Mahallesi) Aya Yani ya da Saint Giovanni olarak da anılan kilise 1818 yılında inşa edilmiştir’’ notuyla yer veriyor kayıtlarında. Kültür Bakanlığı’nın kiliseyle ilgili eksik bıraktığı küçük bir not eklemek adına, kilisenin 1856-57’de binanın yeniden inşa edilecek tarzda bir bakım geçirdiği olabilir.
YİNE İNSANLARA HİZMET EDİYOR AMA!
Aya Yani Ligaria Kilisesi’nin cemaatini, bölgenin de Rum sakinlerini kaybettiği dönem sonrası bölgeye ağırlıklı olarak Roman vatandaşlar yerleştirilmiş. Bugünkü bölge sakinleri de o dönemin bir ya da iki kuşak sonrası. Yaşam mücadelesinde TEKEL’in tütünü ve TARİŞ’in inciri Roman vatandaşların ana ekmek kapısı olmuş yıllarca. Murtake’nin ve Murtakileler’in ekmek kavgasında Aya Yani Ligaria Kilisesi gerçek işlevinden çok farklı, ne görev verilirse onu yerine getiren bir adres olmak zorunda kalmış. Onun geçmişini hatırlayan bölge sakinlerine göre kilise hurda deposu olarak, yazlık sinema olarak, odun-kömür deposu olarak farklı tarihlerde hizmet vermiş ya da vermek zorunda kalmış. Ve bugün…
KOYU SOHBETLERİN YAPILDIĞI BİR KAHVEHANE
Ayinlerin yapıldığı, ilahilerin okunduğu, mumların dikildiği pencerelerde bugün bilardo ıstakaları var. Kutsal bir mekan olarak çıktığı yolculukta Aya Yani Ligaria Rum Ortodoks kilisesinin bugünkü durağı bir kahvehane. Bilardo masalarının olduğu, bahçesinde okey oynandığı, çay ve kahve eşliğinde koyu sohbetlerin yapıldığı bir kahvehane. Bölge sakinleri içinde bulundukları mekanın geçmişte bir kilise olduğunun farkında ancak onlar içi boşaltılmış, dış duvarlarındaki haç işaretleriyle zamana direnmeye çalışan mekanın bu kutsallığını çok da önemsemiyor.
İZMİR’İN EN KUTSAL KAHVEHANESİ
Kahramanlar’ın dibinden geçen tren yoluyla kirlilik konusunda gri ve lacivert arasında tercih yapmakta zorlanan Meles Deresi’nin kesiştiği noktada yer alan Ege Mahallesi bugün kentsel dönüşüm kıskacı altında sıkıntılı bir dönemden geçiyor. Aziz Kocaoğlu yönetiminin 2005’te, Tunç Soyer yönetiminin 2010’da, ‘Aya Yani Ligaria kilisesinin’ restorasyonu gündemimizde demesi tarihi kilisenin cefakar yolculuğu açısından umut verici gelişmeler. İzmir’in ‘en kutsal kahvehanesinin’ asıl kuruluş işlevine dönmesi için galiba biraz daha zamana ihtiyacımız var.
