Botaş eski Genel Müdürü Gökhan Yardım İran'dan gelen doğal gazda sıkıntılar yaşayan ve soğuk hava dalgasıyla mücadele eden Türkiye'nin mevcut durumunu ve neler yapılabileceğine dair açıklamalarda bulundu. Yardım yaşanan aksaklıkların her sene yaşandığını fakat bu sefer aksaklıkların üst üste gelmesi nedeniyle daha şiddetli bir durum ortaya çıktığını bellirterek, "Yaşadığımız günler zor gün. Botaş’ın zor günü nedir? Botaş’ın iletim sisteminin çalışması Şebeke İşleyiş Düzenlemelere uygun olarak yapılır. Biz buna ŞİD diyoruz. ŞİD’de bu günler tarif edilmiştir yani ülkeye doğal gaz girişinde bir takım aksaklıklar, kısıntılar olursa EPDK’nın onayladığı ŞİD’e göre bu zor gündür. Zor gün ilan edilir.
Bloomberg HT'nin haberine göre,Botaş zor gün ifadesi kullanmadı ama bu konuda da bir açıklama yaptı. Açıklamada 10 gün boyunca İran’dan gaz gelmeyecek diyor. Peki zor günde neler yapılır? Yine bu da şebeke işleyiş düzenlemelerin 14. Maddesinde yazıyor. İlk önce kesilebilir müşteriler kesilir. Sonra çift yakıtlı elektrik santrallerinde ikinci yakıta geçilir. Sonra duruma göre ülkenin elektrik sıkıntısına ve elektrik durumuna göre elektrik santrallarında kesinti kısıntı yapılır. Son olarak da konut gelmektedir ama konutta normalde gaz kesilmez fakat böyle bir sırala izlenir. Botaş da anladığım kadarıyla böyle bir sıralama yapmış. İran’dan normalde günlük 28,5 ila 30 milyon metreküp arasında gaz girişi sağlanması lazım. Bu gaz girişinin ayın 20’sinden itibaren sağlanmadığını görüyoruz.
Arz olmayınca talebi kısmak gerekiyor. Zor güne de uygun olarak Botaş bu talepleri kısmış. EBTD ve EPİAŞ’ın şeffaflık platformunda incelediğim kadarıyla şu anda kesinti kısıntıyla arz ve talep dengelenmiş gibi görünüyor. Böyle devam ederse bu şekilde sanayilerde ve elektrik santrallarında tabii elektrik yük durumuna göre kesinti kısıntıyla dengede gideceğiz gibi görünüyor ama hava sıcaklıkları da çok önemli. Özellikle Trakya, İstanbul, Ankara, İzmir soğuk yerlerdeki hava sıcaklıkları da çok önemli. Umarım 10 günde İran’ın kesintisi kısıntısı biter veya LNG sevkiyatında herhangi bir aksaklık yaşamayız" değerlendirmesinde bulundu.
"İran her sene bu şekilde davranıyor"
Bu durumun ilk defa yaşanmadığını ve her sene tekrarlandığını söyleyen Yardım İran'ın ihraç politikasını da eleştirerek, "İran her sene bu davranış biçimini gösteriyor. Öncelikle kendi iç piyasasına gazı veriyor, iç piyasasından artan gazı ihraç ediyor. Bu düzgün bir davranış biçimi değil. Eğer siz doğal gaz ihraç edeceğim diye ortaya çıkıyorsanız miktarları teslim noktasında sağlamanız gerekir fakat İran her sene bunu yapıyor. Soğuk geldi diyor veremiyorum diyor. Vermeye başlasa bile hemen aynı günde her şey normale dönmez çünkü doğal gaz sıkıştırılabilir bir maddedir. Dolayısıyla 2-3 gün sistemin dengeye gelmesini beklemek lazım ki kompresörler çalışabilsin. Kompresörlerin giriş basıncının belli bir noktaya yükselmesi lazım. O yüzden İran ile her yıl aynı sorunu yaşıyoruz.
Burada başka bir şanssızlığımız daha var. Azerbaycan ile Şahdeniz 1 kontratımız bitti onun için spor bir alım gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar yapıldı. Buradaki hattan 6 milyar yerine 2,2 milyar metreküp gaz geliyor. Tabii İran da 10-12 milyar metreküptü. 10 milyarı kesilince doğudan gelen gaz miktarında bir azalma oldu. Neyse ki şansımız doğuda büyük tüketim merkezleri yok. Şehirler var, sanayii de çok az. O açıdan idare etmeye çalışıyoruz diye anlıyorum" dedi.
"Sanayi müşterine dikkat edilmesi gerekiyor"
"Burada sanayi açısından şunu söylemek istiyorum. Sanayi Botaş’ın açıldığı günden beri düzenli ve güvenilir bir gelir sağlayan müşteri grubudur. O açıdan da sanayi müşterilerine de dikkat etmek gerekir diye düşünüyorum ve böyle kesinti olduğu zamanlarda mutlak surette Botaş’ın tarifesinde daha ucuz olan, kesilebilir müşteri tarifesi olması lazımdır.
Eskiden vardı. Sanayi tesislerinden daha ucuz tarifeden gaz almaya başladıkları ayda yani diyelim ki Ocak ayında siz onlara kesinti uyguladınız. Bütün Ocak ayı için kesintili daha ucuz tarifeden gaz vermeniz gerekir. Bu kolaylıkla uygulanabilir. Botaş Yönetim Kurulu bir karar alır. Botaş’ın kendi tarifesini belirleme yetkisi vardır. Bu yetki çerçevesinde kesilebilir kısılabilir tarife diye koyar ve bunu da mutlaka koymak lazımdır. Her sene kışın biz bu durumlara rastlıyoruz. Bu sene tabi biraz daha şiddetli oldu çünkü 15 milyar metreküplük kontratımız bitti. Bu kontratın aslında biteceği belliydi.
Gaz depoları boşalmaya başladı
Başka bir tedbir olarak şunu alabiliriz. TANAP’tan biz günlük 16 milyon metreküp civarında gaz alıyoruz. Bu gazı Eskişehir’den çoğunlukla alıyoruz. Aslında TANAP yönetimiyle görüşüp bu gazı şu anda çok düşük kapasitede çalışan Türközü istasyonuna döndürmek lazım. Şu anda taşıma fiyatı çok yüksek olsa da bunlar konuşulur anlaşılır.
Yeter ki ülkeyi gazsız bırakacak duruma getirmemek lazım. Ben Eylül ve Ekim ayında yeraltı depolarında önceki senelere oranla daha az gaz olduğunu belirttim. Önceki senelere göre yaklaşık 1 milyar metreküp daha az gazımız vardı. Depolardan yaklaşık 45 milyon metreküp kadar gaz tüketiyoruz. Depolar görevlerini yapmaya çalışıyorlar.
Tuz Gölü Deposu 10 gün içerisinde 500 milyondan 203 milyon metreküpe düştü. Silivri’de 1 milyara geldi dayandı. O açıdan İran kesintisi uzun süre devam ederse ve soğuklar da böyle giderse tedbirler biraz daha artırılabilir diye düşünüyorum. Umarım böyle olmaz.
Yaklaşık 45 milyon metreküp gaz basıyoruz depolardan. 30 milyonu Tuz Gölü’nden dolayısıyla bu miktara devam edersek 6 gün içinde biter. Silivri’den ise 15 milyon metreküp gaz basıyoruz, 1 milyar var" ifadelerini kullandı.
