Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, katıldığı canlı yayında ekonomi gündemine ilişkin soruları yanıtlıyor.
YENİ EKONOMİ MODELİ TARTIŞMASI
Bakan Nebati, şunları söyledi:
* Herkes kendi tuttuğu yolda ilerliyor, bazen değişim gerek. Altyapı, üstyapıyı belirliyor, çok net. Siz bir ekonomi teorisini, ekolünü ya da yolunu alıp uygulamaya başladığınız zaman birilerinin sizi yönlendirmesi konusunda maalesef bir baskı var. Çünkü dünyada egemen güçler var. Biz, bize öğretilmiş şeyleri yapmaktan vazgeçmenin zamanının geldiğine inanıyoruz.
* 2013 yılında Gezi olayları öncesinde faizin düştüğü, enflasyonun düştüğü bir ortamda bir sorunla karşı karşıya kaldığımız görüyoruz. Yüksek büyüme için yüksek cari açık. 2013'te 400 milyar dolara yakın borçlanmışız. 2013'ten bugüne kadar borçlanma oranı 445 milyar dolar seviyesinde. 8 yıldır bununla ilgili bir mücadele sürüyor. Geçmişteki saldırılar birtakım değişiklikleri engelledi.
* Biz diyoruz ki, yeni bir ekonomik model önerelim. Bu model Türkiye'yi kapsasın, iç dinamikleriyle bir bütünlük arz etsin. Ancak ortak söylemin gerçekleştirildiği bütüncül bir bakış açısıyla herkesin anlayabildiği, toplumun ve tüm kurum kuruluşların da içinde olduğu bir şey söyleyelim dedik.
“ALTYAPIYI TAMAMLAMIŞ ŞEKİLDE GELİYORUZ”
* Türkiye modelinde 150 dolarlardan 200 dolarlardan 1000 dolarlardan yola çıkan bir ülke değil. 8500-9000 dolarlarda kişi başı geliri olan, tüm altyapısını tamamlamış bir ülke olarak geliyor.
* Salgında Türkiye sağlık konusunda, sağlık sektöründe inanılmaz bir başarı ortaya koydu, hepimizin malumu. Biz bugüne kadar aldığımız tedbirlerle öyle bir noktaya getirdik ki, Türkiye’nin bundan sonra karşı karşıya kalabileceği olaylarla yüz yüze geldiğinde çok hızlı bir şekilde uyum sağlayıp yakın pazarlara da yakın yerlere de bir üretim merkezi oluşturabileceği imkanları ortaya koydu.
* Modelimiz; yüksek ihracata dayalı, cari açığı azaltıcı ve refah sisteminin toplumun tamamına yansıtıldığı bir modeldir. Orta gelir tuzağını üretim üssü olarak aşacağız.
* Ülkemiz üzerinde oyun oynanmasını engelliyoruz.
* Son üç ayda yaşadığımız bir türbülans vardı, başından beri bu bir köpüktür, yapmayın etmeyin, eylemeyin dememiş olmamıza rağmen.
* Dövizin 18 liralara kadar gelmiş olmasından, Türkiye'nin bütün ortamını sıcak parayla değil, yüksek faizle de gerçekleştirmedik, kendi imkanlarımızla bu hale getirdik. Düne kadar yüksek faiz kesin çözümüdür diyenlere de tokat gibi bir cevap oldu. Yüksek faiz söylemi de aslında öğretilmiş bir yanlıştır.
* Bu, sıcak paraya karşı doğrudan yatırımı çekecek özel bir model. Sıcak paradan ziyade doğrudan yatırım için gelinmesini istiyoruz.
“BANKACILIKTA YENİ ENSTRÜMAN GELİYOR”
* Sanayiye biz yüksek teknoloji ürünleri olmak kaydıyla destek vereceğiz. Proje bankacılığına giriyoruz. Bankacılıkta yeni bir enstrüman geliyor, proje kredileri.
DÖVİZ KURLARI
* Pazartesi akşamına kadar olan bir köpüktü, köpük gidiyor, optimal noktaya kendisi ulaşacaktır. Spekülasyon vardı, manipülasyon vardı ve en önemlisi yerleşiklerin psikolojisini bozacak karamsarlığın çok hızlı bir şekilde sirayet etmesiydi. Kuşkulu dönemi pazartesi akşamı bitirdik. O gece sabaha kadar dövizle ilgili internet sitelerinin bir kısmının çöktüğünü gördük. Bir gecede 1 milyar dolara yakın satış gerçekleşti.
* Bir genel başkan çıkıp ’40 milyar dolarla bu işi yürütüyorlar’ demişler. Ne gerek var, kimde var 40 milyar dolar? MB’nin rezervleri pazarda, domates-peynirin satıldığı yerde tartışılır mı? Öyle bir noktaya getirdiler ki herkes MB’nin rezervlerini, doların nereye gideceğini izlemeye başladı. Halbuki dövizin yükselişinden en çok etkilenen Türkiye’de varlık sayısı 1000’i bulmayan büyükler.
* Döviz borcu olmayanların dövizden etkilenmesi enflasyon aşamasıdır. Enflasyondan en çok etkilenecek olan sabit gelirliler. O akşamdan itibaren aslında modelimizin kabul edildiği, bu modelin başarıya ulaşacağı, köpüğün gitmeye başladığı bir yere doğru gidiyor. Köpük daha gitmedi, gitmeye başladı. Türkiye’de döviz fiyatları herkesi etkiler.
* Şu anda bireyleri doğrudan ilgilendiren bir durum yok. Öyle bir tedbir aldık ki bireylerin dolar, euro, sterlin borcu olması mümkün değil.
“İHANETE VARAN SÖYLEMLERE İNANMAYIN”
* Türkiye olayları oturup kendi başına izleyecek, elindeki enstrümanları pozitif yönde kullanmayacak kadar beceriksiz bir ülke mi Türkiye’nin aslında potansiyel olarak en güçlü olduğu döneme girdik. Modelimize karşı çıkanlar, ‘Bu iş anca yüksek faizle çözülecek’ diyenler 2 gündür yüksek faizi ağızlarına almıyor. Basında, gazetelerde modeli sahiplenenler, ‘İlk söyleyen benim’ diyenler var. Bu, başardınız demektir. Bireysel yatırımcılara söylüyorum: Spekülatif, manipülatif, ihanete varan söylemlere inanmayın.
KUR KORUMALI TL MEVDUATI UYGULAMASI
* Türkiye’nin borcu şu anda 445 milyar lira. Dolardaki 1 liralık artışın maliyeti 445 milyar lira. 10 liralık artışın maliyeti 4.5 trilyon lira. Bunun yükünü hepimiz çekiyoruz. ‘Hazine zarar edecek’ söylemi altı doldurulmayan bir söylem. Pazartesi ve salıdan itibaren dövizini bozdurup yatıranlar parasını 3, 6 ay karşısında döviz karşılığı olarak alacak.
* Ey müşteri, biz senin 10 bin doların karşılığını aldık. Vadeni de sakın bozma diyoruz. Vadenin sonunda 10 bin doların nemasıyla birlikte karşılığı TL’yi vereceğiz. 3 ayın sonunda dolar 11 liradan 10 liraya düştü, karşılığı TL olarak 100 bin lira. Sana 100 bin lirayı değil, 10 bin dolar karşılığı TL’yi veriyoruz, artı, nemada biriktirdiğin paranın nemasını da almış oluyorsun. Hazineye olan sorumluluk, bugünkü koşullarda negatif olması mümkün değil.
* Bunlar burada kalmayacak, devamı gelecek. Türkiye’de yaşayan herhangi bir yerleşik ‘Bugün ben paramı hangi TL enstrümanı üzerinde değerlendireceğim’ diye soracak. ‘Ben TL’mi korumak için dövize mi gideyim’ diye sormayacak. Bu sürekli olarak uygulanacak bir yöntem değil. Bu işin sonunda cari fazla vereceğimiz açık, bundan kaynaklanacak dövizdeki köpüğün gitmesine yönelik beklentimiz, TL’nin normal seyrine döneceği yönünde beklentimiz, en önemlisi bu istikrarı, güveni sağlayacak 3 aylık bir sürenin yatırımcılara da verilmiş olması.
“DÖVİZDEKİ KÖPÜKTEN YANAN KÜÇÜK YATIRIMCI OLDU”
* Sistemi devam ettirmeye karar verirsek 6 ay, 3 ay sonra paranızı alıp devam ettirebilirsiniz. Alt limit 1 lira. Amacımız TL’yi güçlendirmek, böyle bir ortamda niye alt limit olsun ki? Bugün bankalarımız talebe yetişemiyorlar.
* İnsan insandır; zengin de insandır, fakir de insandır… Özel bankalar dolarizasyondan memnun değil. Özel bankalardan teşekkür alıyoruz ve kararlığımızın ne kadar haklı olduğunu görmüş olmaktan dolayı mutlular. Faiz artırımı olmadan döviz üzerindeki köpüğü alabiliyorsunuz, sıcak parayla bizimle oynayacak şekilde imkan verme zorunluluğunda kalmadınız.
* Bireylere seslenmek istiyorum: Ne olursunuz oyunlara gelmeyin, manipülatif söylemleri kâle almayın. Ben nereye kadar gideceğini bilmem ama o köpüğü ben almıyorum, piyasa kendisi alıyor ve durmuyor.
* Dövizdeki köpükten yanan küçük yatırımcı oldu. Döviz alan bireylerle satan bireyler arasında büyük uçurum oluştu. Sabahki tutar 10 milyar TL’ydi, öğleden sonra bu tutar katlanarak gidiyor.
FİYATLAR DÜŞECEK Mİ?
* Döviz fiyatları yükselirken fiyatlamalar beklentilere göre yapılıyor. Dolar yükseliş trendindeyken fiyatları hızlı şekilde değiştiriyorlar. Ama o fiyatların değişimi haksız. Döviz fiyatları düşerken yukarıya elastik, aşağıya inelastik davranırsan karşında bizi bulursun.
* Piyasa yamaç paraşütü yapıyor. Yamaç paraşütünden düşersiniz. Düşmesinin sebebi olarak bizi göstermeyin sonra. Hazine ve Maliye Bakanlığı piyasaya girdiği azmanda piyasanın nasıl bir tedbirler setiyle karşılaşacağını oyuncular çok iyi bilir. Siz bu derecede yamaç paraşütü yapmaya devam ederseniz düşeceksiniz. Enflasyonun yüksek kalmasından bir şey oluşursa bunu piyasadan biliriz.
* Elbette ki fırsatçı, stokçuyla depo ihtiyacı olanları ayıracağız. Ama fırsata çeviriyorsanız, döviz kurundan zaten çarpıldınız, birilerinin kuyruğuna girdiniz, çarpıldınız.
* Biz ezilmesin diye yüzde 50’lik bir fiyat artışı yaptık asgari ücrette, damga ve gelir vergilerini kaldırdık. Memurlarımıza da faydalandırdık. Enflasyonun ezebileceği bütün kesimlere gerekli desteği verdik. Sabit gelirlilerin hakkını koruyan tedbirleri alacağız.
